Uroczystość złożenia kwiatów przy Pomniku Powstańców Śląskich i Wielkopolskich na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie, 28 grudnia 2023 r. Fot. PAP/A. Zawada
Sprzeciwiamy się sprowadzaniu w programie nauczania historii w szkołach powstania wielkopolskiego do zagadnienia czysto wojskowego – napisali inicjatorzy ustanowienia 27 grudnia świętem państwowym w piśmie do minister edukacji Barbary Nowackiej.
Stanowisko dotyczące zmarginalizowania powstania wielkopolskiego w podstawie programowej przygotowały wspólnie: Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Poznaniu, Towarzystwo Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918-1919, Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Wielkopolski, Wielkopolskie Muzeum Niepodległości, Muzeum Narodowe w Poznaniu oraz Fundacja Zakłady Kórnickie.
Dokument został przesłany na ręce szefowej MEN. Zaznaczono w nim, że popularyzacja wiedzy na temat powstania wielkopolskiego - zwycięskiej insurekcji jest ważnym elementem zarówno wielkopolskiej, jak i polskiej tożsamości.
„Z dużym niepokojem, ale również smutkiem, przyjęliśmy informację o planach zmarginalizowania powstania wielkopolskiego do roli wydarzenia istotnego jedynie z punktu widzenia kształtowania się granicy z Niemcami po I wojnie światowej. Umniejszenie znaczenia powstania w podstawie programowej burzy podwaliny pod zrozumienie rangi tego wydarzenia, a co za tym idzie - potrzeby świętowania” – napisano w stanowisku.
Z zakresu rozszerzonego wypadłby z kolei punkt dotyczący sposobów upamiętnienia heroizmu Polaków na przykładzie m.in. Muzeum Powstania Wielkopolskiego 1918–1919. W zakresie rozszerzonym pozostałyby treści związane z fenomenem powstania wielkopolskiego 1918–1919 i jego znaczeniem dla przebiegu walk o granice i niepodległość Polski.
MEN rozpoczęło prekonsultacje zmian w podstawie programowej kształcenia ogólnego. Celem planowanych zmian jest ograniczenie obowiązkowego zakresu treści nauczania. Zawężona podstawa programowa ma obowiązywać od roku szkolnego 2024/2025.
Według obecnej propozycji zmian w programie historii przekazywanej w liceach ogólnokształcących i technikach z treści nauczania w zakresie podstawowym wypadłby punkt dotyczący genezy powstania wielkopolskiego 1918–1919 oraz jego znaczenia dla odrodzenia się państwa polskiego i obrony jego niepodległości w 1920 roku. Nadal omawiany byłby proces kształtowania się polskiej granicy z Niemcami, z uwzględnieniem powstania wielkopolskiego, powstań śląskich i plebiscytów.
Z zakresu rozszerzonego wypadłby z kolei punkt dotyczący sposobów upamiętnienia heroizmu Polaków na przykładzie m.in. Muzeum Powstania Wielkopolskiego 1918–1919. W zakresie rozszerzonym pozostałyby treści związane z fenomenem powstania wielkopolskiego 1918–1919 i jego znaczeniem dla przebiegu walk o granice i niepodległość Polski.
O zachowanie treści dotyczących powstania wielkopolskiego w zasadniczym obszarze podstawy programowej zaapelował do szefowej resortu edukacji marszałek woj. wielkopolskiego Marek Woźniak. W apelu, jaki samorządowiec wysłał do Barbary Nowackiej, zaznaczył potrzebę "zachowania przekazu o powstaniu wielkopolskim 1918-1919 w zasadniczym obszarze podstawy programowej".
Od 2021 roku 27 grudnia przypada Narodowy Dzień Zwycięskiego Powstania Wielkopolskiego. Święto to upamiętnia zwycięski zryw Polaków przeciwko Niemcom z lat 1918–1919. Sejm przyjął ustawę ustanawiającą nowe święto państwowe 1 października, a 28 października jednogłośnie poparł ją Senat. Ustawa była inicjatywą ustawodawczą prezydenta Andrzeja Dudy. Stanowiła odpowiedź na głosy przedstawicieli społeczności, działaczy patriotycznych oraz władz samorządowych z Wielkopolski.
Powstanie Wielkopolskie - jedyna tak duża, udana polska insurekcja
Z pomysłem ustanowienia święta państwowego wyszły instytucje, które w piątek wystosowały wspólne oświadczenie.
„Powstanie 1918-1919 roku, choć Wielkopolskie w nazwie, było i jest sprawą ogólnopolską, istotną dla zrozumienia ojczystej historii. Jako reprezentanci środowisk aktywnie działających na rzecz upowszechniania pamięci o zwycięskiej insurekcji, apelujemy do Pani Minister o podjęcie konstruktywnej rozmowy, dokonanie w dialogu, a nie w sporze medialnym, możliwej i potrzebnej w naszej ocenie, rewizji programu nauczania historii w szkołach, która może obejmować jego ograniczenie, sprzeciwiamy się jednak wymazywaniu historii Wielkopolski z tego programu i sprowadzaniu powstania wielkopolskiego do zagadnienia czysto wojskowego” – napisano w oświadczeniu.
W dokumencie przypomniano, że w ostatnich latach samorządy z terenu województwa wielkopolskiego, ale również lubuskiego i kujawsko-pomorskiego, podpisywały uchwały, którymi czciły pamięć powstania wielkopolskiego oraz popierały oddolną inicjatywę ustanowienia święta państwowego honorującego zryw Wielkopolan z roku 1918.
„Nasze marzenia, ale i czynione zabiegi organicznikowskie, wskazujące na znaczenie powstania wielkopolskiego dla historii Polski, zakończyły się sukcesem. W roku 2021 prezydent Andrzej Duda podpisał przyjętą jednogłośnie przez obie izby parlamentu ustawę o Narodowym Dniu Zwycięskiego Powstania Wielkopolskiego. Docenienie wysiłków Wielkopolan, którzy przed 105. laty walczyli o swoją wolność i prawo do polskości, w postaci święta państwowego, jest naszym sukcesem, ale również wywiązaniem się ze zobowiązania, że ofiara krwi nie zostanie zapominania” – wskazano.
Marszałek województwa wielkopolskiego Marek Woźniak wraz z Towarzystwem Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918-1919 od lat organizuje centralne uroczystości 27 grudnia, zabiega również o pamięć i propagowanie wiedzy o powstaniu wśród Polaków, organizując między innymi uroczystości przy Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie i na cmentarzu powązkowskim. Pamięć powstania wielkopolskiego i jego fenomen będą prezentowane również w Muzeum Powstania Wielkopolskiego, którego budowa rusza w Poznaniu.
Powstanie wielkopolskie wybuchło 27 grudnia 1918 r. w Poznaniu. Za dzień jego zakończenia uznaje się 16 lutego 1919 r., kiedy to Niemcy i państwa ententy podpisały rozejm w Trewirze. Do nowego rozejmu dodano korzystne dla Polski postanowienia dotyczące zakończenia konfliktu polsko-niemieckiego, w szczególności powstania wielkopolskiego. Ostatecznie przynależność Wielkopolski do Rzeczypospolitej potwierdził zawarty 28 czerwca 1919 r. traktat wersalski. (PAP)
Autor: Rafał Pogrzebny
rpo/ mhr/
