To, że Niemcy skutecznie kamuflowały swoje zbrodnicze działania wobec Żydów było jedną z przyczyn tego, iż powstanie w getcie warszawskim było jednym z nielicznych przejawów żydowskiego ruchu oporu. Dla większości Żydów masowe zabijanie w czasie Holokaustu było po prostu niewyobrażalne - mówi PAP brytyjski historyk Roger Moorhouse.
W środę przypada 80. rocznica wybuchu powstania w getcie warszawskim, największej akcji zbrojnej podjętej przez Żydów przeciwko Niemcom w czasie II wojny światowej. W walkach wzięło udział ok. 600 członków Żydowskiej Organizacji Bojowej (ŻOB) i ok. 400 - Żydowskiego Związku Wojskowego (ŻZW). Według niemieckich danych, w powstaniu zginęło bądź zostało schwytanych – co zwykle kończyło się śmiercią w obozach zagłady – ponad 56 tys. Żydów.
Moorhouse przyznaje, że rozpowszechniony pogląd o bierności Żydów w obliczu Holokaustu jest w dużej mierze słuszny, choć było od tego kilka godnych uwagi wyjątków, jak właśnie powstanie w getcie warszawskim czy opór wobec deportacji w Będzinie w sierpniu 1943 r.
"Myślę, że podstawową przyczyną tej bierności był po prostu brak wiedzy. Nazistowskie Niemcy były bardzo skuteczne w kamuflowaniu swoich zbrodniczych działań wobec Żydów, dlatego ogromna większość Żydów niewiele wiedziała, poza plotkami i pogłoskami. Ponadto dla większości z nich masowe zabijanie w czasie Holokaustu było po prostu niewyobrażalne. Nadzieja, że pogłoski okażą się bezpodstawne i że będzie można kontynuować jakieś życie, była bardzo skutecznym hamulcem dla żydowskiego oporu" - wyjaśnia Moorhouse.
Akcja „Getto” – braterstwo broni Armii Krajowej i podziemia w getcie warszawskim
"W przypadku Warszawy zatem dopiero masowe deportacje latem 1942 roku pokazały, że niemiecka polityka jest w zasadzie eksterminacyjna - i dopiero wtedy żydowski opór w getcie zaczął się na poważnie" - wskazuje. Choć jak zaznacza, to powstanie - wobec dobrze uzbrojonych i zaopatrzonych sił SS i Wehrmachtu - było od początku skazane na niepowodzenie.
Roger Moorhouse to brytyjski historyk i pisarz specjalizujący się w historii II wojny światowej. Jest autorem lub współautorem kilkunastu książek na ten temat. Najważniejsze z nich to "Pakt diabłów. Sojusz Hitlera i Stalina" o współpracy niemiecko-sowieckiej w latach 1939-1941, "Stolica Hitlera. Życie i śmierć w wojennym Berlinie" oraz "Polska 1939. Pierwsi przeciwko Hitlerowi" o polskiej wojnie obronnej.
W sierpniu tego roku w Wielkiej Brytanii wydana zostanie jego najnowsza książka "The Forgers" ("Fałszerze"), opowiadająca o Grupie Ładosia - polskich dyplomatach z poselstwa w Bernie, którzy ratowali Żydów przed Holokaustem wystawiając im fałszywe paszporty. Jej publikacja w Polsce jest zaplanowana na przyszły rok.
W 2020 roku Moorhouse został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Zasługi RP za wkład w rozpowszechnianie wiedzy o polskiej historii w Wielkiej Brytanii.
Z Londynu Bartłomiej Niedziński (PAP)
bjn/ jar/
