Grupa powstańców śląskich. Fot. NAC
Kwotą 400 tys. zł Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia dofinansuje przygotowywane przez samorząd Piekar Śląskich „Metropolitalne obchody 100. rocznicy wybuchu II powstania śląskiego”. Obchody odbędą się w sierpniu lub październiku – jeśli zniesiony zostanie stan epidemii.
Wcześniej decyzję o dofinansowaniu kwotą 90 tys. zł przedsięwzięcia, które ma przyjąć formę widowiska plenerowego, podjęło już Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Projekt uchwały ws. udzielenia pod tym kątem samorządowi Piekar Śląskich dotacji celowej, a także odpowiednie zmiany w budżecie GZM, przygotował na wtorkowe zgromadzenie członków tej organizacji jej zarząd.
Jak napisano w projektowanej zmianie budżetu, „zadanie to zostanie ostatecznie zrealizowane pod warunkiem ustania stanu epidemii wirusa SARS-CoV-2 w Polsce oraz podjęcia przez organy władzy wykonawczej decyzji uchylających ograniczenia związane z organizacją wydarzeń o charakterze kulturowym i rozrywkowym”.
100 lat temu wybuchło I Powstanie Śląskie
"Wprowadzenie planowanej do udzielenia dotacji już w maju związane jest z koniecznością przedłożenia ostatecznego kosztorysu zadania, obejmującego wszystkie źródła finansowania do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, które podjęło decyzję o jego współfinansowaniu” - uściślono.
W uzasadnieniu projektu uchwały o dotacji zaznaczono, że projekt piekarskiego samorządu, który współpracuje przy nim z Teatrem Śląskim, „podkreśla rangę i ponadregionalny wymiar obchodów, stanowiąc nowoczesną, atrakcyjną i godną propozycję upamiętnienia jednego z najważniejszych wydarzeń w historii Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego”.
Środki z dotacji GZM mają zostać przeznaczone „na organizację multimedialnego interdyscyplinarnego widowiska plenerowego”. Ze względu na obowiązujące ograniczenia miasto ustaliło dwa warianty terminu organizacji widowiska – w sierpniu lub październiku. Samo wydarzenie zostanie zrealizowane pod warunkiem ustania stanu epidemii, a co za tym idzie, zniesienia ograniczeń.
Drugie powstanie śląskie było pierwszym, które z polskich perspektywy osiągnęło swój cel: zademonstrowanie w regionie siły żywiołu polskiego. Było też odwetem na ataki strony niemieckiej. Inaczej, niż pierwsze powstanie, nie wybuchło oddolnie.
II Powstanie Śląskie
Pierwsze powstanie śląskie rozpoczęło się 17 sierpnia 1919 r. strajkiem generalnym; wybuchło spontanicznie, praktycznie bez przygotowania i po kilku dniach krwawych walk zostało stłumione przez oddziały niemieckiego Grenzschutzu.
Drugie powstanie śląskie było odpowiedzią polskich organizacji na działania niemieckie przed mającym tam się wkrótce odbyć plebiscytem (odbył się w marcu 1921 r.). Powstanie ogłosiły Dowództwo Główne Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska (na czele którego stał Alfred Zgrzebniok) oraz Polski Komisariat Plebiscytowy (polskim komisarzem był Wojciech Korfanty).
Rozkaz do walki wydano 19 sierpnia 1920 r. - powstanie zaczęło się w nocy z 19 na 20 sierpnia i objęło praktycznie cały okręg przemysłowy. Bezpośrednim celem dowódców było wyparcie niemieckiej Policji Bezpieczeństwa z obszaru plebiscytowego, a także likwidacja niemieckich organizacji paramilitarnych i bojówek.
Dowodzeni z Dąbrówki Małej (obecnie dzielnica Katowic) powstańcy m.in. szybko zniszczyli na całym terenie sieć łączności i opanowali powiaty: katowicki i bytomski oraz większość tarnogórskiego, rybnickiego, zabrzańskiego i lublinieckiego. Akcja zakończyła się 25 sierpnia na rozkaz jej dowódców.
Dzień wcześniej Międzysojusznicza Komisja Plebiscytowa ogłosiła rozwiązanie niemieckiej policji i powołała Policję Górnego Śląska o polsko-niemieckim składzie. Polska strona sporu uzyskała też zapewnienie ukarania przywódców antypolskich ekscesów i usunięcie z obszaru objętego plebiscytem osób, które przybyły tam po 1 sierpnia 1919 r.
III Powstanie Śląskie
20 marca 1921 r. na Górnym Śląsku odbył się plebiscyt. Uczestniczyło w nim 96,5 proc. osób z obszaru plebiscytowego. W reakcji na niekorzystny dla Polski werdykt interpretującej wyniki Międzysojuszniczej Komisji Plebiscytowej (Polska miała otrzymać tylko powiaty pszczyński i rybnicki), wybuchło trzecie powstanie śląskie - w nocy z 2 na 3 maja 1921 r.
W wyniku trzeciego powstania Rada Ambasadorów zdecydowała o korzystniejszym dla Polski podziale Śląska. Z terenu objętego plebiscytem do Polski przyłączono 29 proc. obszaru i 46 proc. ludności.(PAP)
autor: Mateusz Babak
mtb/ mhr/
