80. rocznica Zbrodni Wołyńskiej – działania Instytutu Pamięci Narodowej
Współorganizacją głównych uroczystości w Warszawie, a także dyskusją „Zbrodnia Wołyńska z perspektywy 80 lat” oraz prezentacją wydawnictwa źródłowego „Dokumenty zbrodni wołyńskiej” w stołecznym Przystanku Historia IPN upamiętni 11 lipca 80. rocznicę zbrodni wołyńskiej.
Instytut Pamięci Narodowej będzie współorganizatorem głównych uroczystości związanych z rocznicą zbrodni wołyńskiej, które odbędą się 11 lipca w Warszawie. Organizatorem głównym jest Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych.
Uroczystości rozpoczną się przed południem mszą św. w Katedrze Polowej Wojska Polskiego w intencji "ofiar ludobójstwa dokonanego przez ukraińskich nacjonalistów na obywatelach II Rzeczypospolitej Polskiej oraz poległych, zmarłych i żyjących żołnierzy 27. Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej". W południe odbędzie się ceremonia złożenia wieńców i wiązanek kwiatów na płycie Grobu Nieznanego Żołnierza.
Dr Leon Popek z IPN: na Ukrainie są tysiące zapomnianych dołów śmierci
Później zaplanowano wspólną modlitwę oraz apel pamięci połączony ze składaniem wiązanek przy Pomniku Ofiar Ludobójstwa dokonanego przez nacjonalistów ukraińskich na obywatelach II Rzeczypospolitej Polskiej na terenie województw południowo-wschodnich w latach 1942–1947. Następnie będzie miała miejsce ceremonia składania wieńców i wiązanek kwiatów przy Pomniku 27. Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej na Skwerze Wołyńskim.
W późnych godzinach popołudniowych w stołecznym Centrum Edukacyjnym Przystanek Historia IPN odbędzie się dyskusja "Zbrodnia Wołyńska z perspektywy 80 lat" z udziałem ks. prof. dr. hab. Józefa Mareckiego (Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie), dr. Leona Popka (Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN), dr. Tomasza Berezy (Oddział IPN w Rzeszowie) oraz Ewy Siemaszko.
Celem debaty ma być przedstawienie genezy i przebiegu ludobójstwa dokonanego przez Ukraińców na Polakach na terenie województw wschodnich II Rzeczypospolitej oraz ocena wpływu tych wydarzeń na relacje polsko-ukraińskie w latach późniejszych, także w kontekście polityki pamięci prowadzonej przez obydwa państwa. Dyskusji ma towarzyszyć prezentacja wydawnictwa źródłowego „Dokumenty zbrodni wołyńskiej”, tom 1 – edycji źródłowej realizowanej we współpracy z Muzeum Historycznym Miasta Tarnobrzega. Będzie również możliwość zapoznania się z najnowszym numerem Biuletynu IPN poświęconego 80. rocznicy zbrodni wołyńskiej.
Tego samego dnia w bydgoskiej delegaturze Instytutu Pamięci Narodowej odbędzie się promocja książki Tomasza Turejki "Zbrodnia wołyńska w świetle prawa międzynarodowego" stanowiącej "pierwszą próbę oceny wydarzeń na Wołyniu z lat 1943?1944 z perspektywy definicji obowiązujących we współczesnym międzynarodowym prawie karnym".
Również 11 lipca, w Gdańsku, będzie miało miejsce pierwsze z trzech spotkań premierowych książki "Ocaleni z ludobójstwa. Wspomnienia Polaków z Wołynia" zaplanowanych także 12 lipca w Elblągu i 14 lipca w Malborku. Publikacja to zbiór relacji świadków, dokumentujących "wołyńskie ludobójstwo dokonane osiemdziesiąt lat temu przez ukraińskich nacjonalistów na południowo-wschodnich terenach II RP".
Kalendarium zbrodni wołyńskiej 1943–1945
W związku z 80. rocznicą zbrodni wołyńskiej IPN przygotował także m.in. materiały naukowe, popularnonaukowe oraz audio. Znalazł się wśród nich portal zbrodniawolynska.pl prowadzony przez Archiwum IPN. Został on przygotowany w trzech wersjach językowych: polskiej – zbrodniawolynska.pl, ukraińskiej – wolynskyjzloczyn.eu i angielskiej – volhyniamassacre.eu. Zawiera podstawowe informacje na temat zbrodni wołyńskiej, kalendarium, relacje świadków, informacje o śledztwach prowadzonych przez prokuratorów IPN-KŚZpNP, fotografie i dokumenty oraz czytelnię, w której można znaleźć publikacje na temat zbrodni.
11 i 12 lipca 1943 r. Ukraińska Powstańcza Armia dokonała skoordynowanego ataku na ok. 150 miejscowości zamieszkałych przez Polaków w powiatach włodzimierskim, horochowskim, kowelskim i łuckim dawnego województwa wołyńskiego. Wykorzystano fakt gromadzenia się w niedzielę 11 lipca ludzi w kościołach. "Krwawa niedziela" jest uważana za szczytowy moment ludobójstwa dokonywanego przez ukraińskich nacjonalistów na Polakach na Wołyniu i w Galicji Wschodniej w latach 1943-1945. W wyniku ludobójczych działań na Wołyniu zginęło ok. 100 tys. Polaków.
Sprawcami ludobójstwa byli członkowie Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów - B (frakcja Bandery), podporządkowana jej Ukraińska Powstańcza Armia oraz zachęcona przez nich ludność ukraińska, stanowiąca sąsiadów Polaków, często związanych z nimi więzami krwi. Bezpośrednią odpowiedzialność za wydanie zbrodniczego rozkazu ponosi główny dowódca UPA Roman Szuchewycz. OUN-UPA nazywała swoje działania "antypolską akcją", zmierzającą do uczynienia z Ukrainy obszaru zamieszkałego wyłącznie przez Ukraińców. (PAP)
akn/ aszw/
