Zdobycie gmachu „Pasty”, potężnego budynku w samym centrum stolicy. Fot. PAP/CAF - reprodukcja
80 lat temu, 20 sierpnia 1944 roku, Batalion „Kiliński” dowodzony przez rtm. Henryka Roycewicza „Leliwę” zdobywa jedenastokondygnacyjny budynek centrali telefonicznej PAST-y przy ul. Zielnej 39. Wśród zabitych jest ochotnik, architekt Wacław Weker. Załamuje się powstańczy szturm na Dworzec Gdański. Żołnierze „Leśnika” wycofują się z Muranowa.
20 sierpnia 1944 r. Batalion „Kiliński” dowodzony przez rtm. Henryka Roycewicza ps. „Leliwa” wsparty przez pluton szturmowy Kompanii „Koszta” (Kompania Ochrony Sztabu Obszaru Warszawskiego Armii Krajowej), patrole saperów, kobiecy patrol minerski, obsługę miotaczy ognia i oddział straży ogniowej po wielogodzinnej walce zdobywa obsadzony przez ponad 140 funkcjonariuszy SS-Postschutz (włączona do SS niemiecka straż pocztowa) jedenastokondygnacyjny budynek centrali telefonicznej PASTA przy ul. Zielnej 39 - jednego z kluczowych punktów niemieckiej obrony w Śródmieściu.
Nie przyniosły efektu próby ataku z użyciem ładunków saperskich. Skuteczne okazało się oblanie dolnych kondygnacji substancją zapalającą za pomocą ustawionej w budynku po przeciwnej stronie ulicy strażackiej motopompy i podpalenie. Po trwającej kilkanaście godzin walce powstańcy zajmują budynek, a także zdobywają broń i amunicję (m.in. ciężki karabin maszynowy, kilka ręcznych karabinów maszynowych, działko przeciwpancerne i ok. kilkudziesięciu pistoletów maszynowych) i wyzwalają grupę polskich zakładników więzionych w podziemiach. W walce ginie co najmniej 17 powstańców, 10 odniosło ciężkie rany. Umiera 53-letni ochotnik, jeden z pionierów modernizmu w polskiej architekturze 20-lecia międzywojennego, inż. Wacław Weker. Do niewoli dostaje się 121 Niemców, 36 jest zabitych i 6 rannych. Zdobycie dużego w gmachu w centrum miasta i zawieszona na nim 20 sierpnia wieczorem polska flaga podbudowuje morale cywilów i powstańców. PASTA pozostaje w polskich rękach do końca walk.
W nocy 20/21 sierpnia załamuje się powstańcze natarcie AK z Żoliborza na Dworzec Gdański.
Kobiety w Powstaniu Warszawskim na wystawie w stołecznej Cytadeli
Zgrupowanie AK „Leśnik” wycofuje się z Muranowa w kierunku Starówki. Niemcy zajmują północną część budynku Banku Polskiego przy ul. Bielańskiej. W rejonie gmachu przy ul. Daniłowiczowskiej 7 ginie podczas odpierania natarcia niemieckiego na Ratusz (Pałac Blanka) instruktor harcerski, komendant praskiego hufca „Orląt” por. AK Stanisław Srzednicki ps. „Stach”.
Żołnierze kapitana „Golskiego” podejmują próbę odbicia z rąk nieprzyjaciela gmachów Politechniki Warszawskiej.
Podczas walk przy ul. Miodowej 24 ginie polonistka, komendantka oddziału kobiecego Państwowego Korpusu Bezpieczeństwa (PKB), Irena Nelkenowa ps. „Wanda Nowina”. (PAP)
Autor: Maciej Replewicz
mr/ aszw/
