Wystawa „TU rodziła się +Solidarność+”. Źródło: IPN
W najbliższą środę na Rynku w Tarnowskich Górach zostanie otwarta wystawa IPN z cyklu „TU rodziła się +Solidarność+”. Przypomni ona o pierwszym dużym strajku na Górnym Śląsku w 1980 r. - doszło do niego w tarnogórskiej Fabryce Zmechanizowanych Obudów Ścianowych „Fazos”.
Strajk w tarnogórskim "Fazosie", podczas którego protestujący solidaryzowali się z protestującymi na Wybrzeżu, zainicjował falę protestów w całym regionie.
Po strajkach na Wybrzeżu oraz na Śląsku podpisane zostały tzw. porozumienia sierpniowe i powstał Niezależny Samorządny Związek Zawodowy "Solidarność". Wystawa „Tu rodziła się +Solidarność+” jest elementem obchodów 40-lecia powstania tego związku zawodowego.
Jak przypominają historycy, załoga „Fazosu” przez kilka miesięcy zwracała się do kierownictwa z problemami płacowymi i socjalnymi. Niespełnienie postulatów doprowadziło do przerwy w pracy 21 sierpnia, która przerodziła się w regularny strajk. Postulaty strajkujących odnosiły się nie tylko do spraw pracowniczych i socjalnych, ale i ogólnospołecznych, odwołujących się do protestu na Wybrzeżu.
Porozumienia Sierpniowe
Robotnicy zażądali m.in. zwiększenia wysokości zasiłków rodzinnych do tych obowiązujących w wojsku i milicji, poprawy zaopatrzenia placówek handlowych, likwidacji sklepów komercyjnych obniżenia opłat za przedszkola. Domagali się także pełnej informacji na temat sytuacji w kraju i postulatów wysuniętych przez załogi Wybrzeża, żądając umożliwienia wystosowania do nich listu solidarnościowego.
Po rozmowach z przedstawicielami kierownictwa zakładu, władz miasta i PZPR 22 sierpnia pracownicy postanowili zawiesić protest na tydzień. Do tego czasu władze miały zrealizować i wyjaśnić wysuwane przez nich postulaty. Załoga zapowiedziała wznowienie strajku 1 września, gdyby tak się nie stało.
Wysłany z „Fazosu” w dniu zawieszenia protestu delegat spotkał się z przedstawicielami trójmiejskiego komitetu strajkowego. Po powrocie, podczas spotkania z załogą, w obecności dyrektora fabryki, przedstawił listę 21 postulatów gdańskich oraz odezwę tamtejszego MKS na temat niezależnych związków zawodowych.
Do końca sierpnia spełniono część żądań załogi "Fazosu"; w sprawie postulatów ogólnospołecznych tłumaczono się brakiem odpowiednich kompetencji. Do wznowienia strajku nie doszło, ponieważ zawarte w Szczecinie i Gdańsku porozumienia tamtejszych MKS-ów ze stroną partyjno-rządową robotnicy tarnogórskiej fabryki uznali za spełnienie własnych żądań. 3 IX 1980 dyrekcja zakładu zawarła porozumienie z przedstawicielami tworzących się już w fabryce niezależnych związków zawodowych.
„Strajk w +Fazosie+ można uznać za punkt zwrotny w rozwoju sytuacji w regionie tarnogórskim i województwie katowickim. Na przełomie sierpnia i września pracownicy z kilkunastu tarnogórskich zakładów przekazali dyrekcjom swoje postulaty socjalne i płacowe. 4 września w Hucie Cynku +Miasteczko Śląskie+ zawiązała się Zakładowa Komisja Pracowników, która przedstawiła dyrekcji 26 postulatów” – zaznaczają przedstawiciele IPN.
Z tworzącymi się w „Fazosie” związkami kontakt nawiązywały załogi innych zakładów z Tarnowskich Gór i okolic. W październiku przedstawiciele zakładowych struktur „Solidarności” powołali w mieście Międzyzakładową Komisję Koordynacyjną NSZZ „Solidarność”.
Strajk w "Fazosie" rozpoczął falę protestów w całym województwie katowickim - kolejne wybuchły m.in. w jastrzębskich kopalniach i w Hucie Katowice. Po protestach na Wybrzeżu oraz na Górnym Śląsku podpisane zostały tzw. porozumienia sierpniowe i powstał NSZZ "Solidarność".
Z okazji 40. rocznicy powstania NSZZ „Solidarność” IPN przygotował ogólnopolską wystawę „TU rodziła się Solidarność”. Katowicki oddział Instytutu opracował regionalną cześć wystawy – przedstawiającą wydarzenia tworzenie się nowych niezależnych związków zawodowych na terenach znajdujących się w dzisiejszych granicach administracyjnych województwa śląskiego – oraz cztery wystawy lokalne poświęcone Tarnowskim Górom, Bielsku Białej, Dąbrowie Górniczej i Jastrzębiu Zdroju.
Wystawa dotycząca strajku w „Fazosie” będzie dostępna dla zwiedzających w Tarnowskich Górach do 15 lipca, zostanie również zaprezentowana m.in. w Bielsku-Białej, Jastrzębiu-Zdroju i Dąbrowie Górniczej. Prezentacja cyklu wystaw będzie skoordynowana tworząc w całej Polsce „Biało-czerwony szlak: Tu rodziła się Solidarność”. Trasy wszystkich wystaw regionalnych zbiegną się 28 sierpnia na wernisażu w Warszawie.(PAP)
autor: Krzysztof Konopka
kon/ drag/
