Na Placu Solidarności w Gdańsku otwarto w piątek wystawę „TU rodziła się opozycja. Między Czerwcem ’76 a Sierpniem ’80”, przygotowaną przez Instytut Pamięci Narodowej z okazji 45. rocznicy protestów robotniczych w czerwcu 1976 r. w Radomiu, Ursusie i Płocku.
Ekspozycja prezentuje – zarówno w ujęciu ogólnokrajowym, jak i regionalnym - wydarzenia poprzedzające powstanie NSZZ "Solidarność". Składa się z 15 plansz opowiadających m.in. o historii Czerwca '76, powstaniu Komitetu Obrony Robotników, działalności Klubu Inteligencji Katolickiej i Studenckim Komitecie Solidarności.
"Opozycja przedsierpniowa była bardzo nieliczna" - mówił dr Piotr Brzeziński. "Ale bez działalności Komitetu Obrony Robotników i Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża, Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela strajki sierpniowe wyglądałyby inaczej. Prawdopodobnie miałyby one charakter typowo socjalny, podczas gdy miały charakter społeczny i polityczny"- wyjaśnił.
Autorem regionalnej części wystawy jest dr Piotr Brzeziński z Oddziałowego Biura Badań Historycznych IPN w Gdańsku. "Opozycja przedsierpniowa była bardzo nieliczna" - mówił w piątek podczas otwarcia ekspozycji. "Ale bez działalności Komitetu Obrony Robotników i Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża, Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela strajki sierpniowe wyglądałyby inaczej. Prawdopodobnie miałyby one charakter typowo socjalny, podczas gdy miały charakter społeczny i polityczny"- wyjaśnił.
Dr hab. P. Tusiński: władze od początku przyjęły kurs na kryminalizację wydarzeń czerwca 1976 r.
Wystawa po raz pierwszy została pokazana 25 czerwca br. w Warszawie. Na Placu Solidarności będzie dostępna dla zwiedzających przez najbliższe dwa tygodnie.
24 czerwca 1976 r. władze komunistyczne zapowiedziały podwyżki cen podstawowych artykułów spożywczych. 25 czerwca zastrajkowało 97 zakładów pracy. W Radomiu, Ursusie i Płocku robotnicy wyszli na ulice. Setki uczestników protestów było bitych, aresztowanych lub skazanych na więzienie, a ponad 1,5 tys. zwolniono z pracy. Do najgwałtowniejszych starć z MO i ZOMO doszło w Radomiu, gdzie protestujący podpalili budynek Komitetu Wojewódzkiego PZPR.
Represje, które spadły na protestujących i dotknęły ich bliskich, zrodziły spontaniczne akcje pomocy materialnej, medycznej i prawnej. Pomoc represjonowanym robotnikom, którą natychmiast rozpoczęła 1 Warszawska Drużyna Harcerska im. Romualda Traugutta zaowocowała powstaniem Komitetu Obrony Robotników, pierwszej jawnej organizacji opozycyjnej w PRL.
Szacuje się, że w czerwcu 1976 r. w różnych formach sprzeciwu wobec działań władz uczestniczyło w sumie około 80 tys. osób. Najwięcej w Radomiu – blisko 21 tys. oraz Ursusie – ponad 14 tys. Represje, które spadły na protestujących i dotknęły ich bliskich, zrodziły spontaniczne akcje pomocy materialnej, medycznej i prawnej. Pomoc represjonowanym robotnikom, którą natychmiast rozpoczęła 1 Warszawska Drużyna Harcerska im. Romualda Traugutta zaowocowała powstaniem Komitetu Obrony Robotników, pierwszej jawnej organizacji opozycyjnej w PRL.
Po niej zaczęły się formować kolejne ośrodki opozycji demokratycznej: Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela, Wolne Związki Zawodowe, Studenckie Komitety Solidarności, Konfederacja Polski Niepodległej, Ruch Młodej Polski. Powstawały też organizacje o znaczeniu regionalnym, jak np. w Krakowie Chrześcijańska Wspólnota Ludzi Pracy, Instytut Katyński, Akcja na rzecz Niepodległości czy Prywatna Inicjatywa Krakowska, a także instytucje samokształceniowe, jak Uniwersytet Latający i Towarzystwo Kursów Naukowych. Narodził się również drugi obieg wydawniczy, który naruszał komunistyczny monopol informacyjny. (PAP)
autor: Anna Wydorska
anm/ pat/
