Tadeusz Romer. Fot. NAC
„Ambasador RP w Japonii Tadeusz Romer i żydowscy uchodźcy wojenni na Dalekim Wschodzie” – pod takim tytułem w siedzibie Litewskiej Wspólnoty Żydów w Wilnie w czwartek została otwarta wystawa. To już jej druga odsłona na Litwie. Wiosną prezentowano ją w Kownie.
Ekspozycja została przygotowana z inicjatywy i na zlecenie Instytutu Polskiego w Wilnie przez dr Olgę Barbasiewicz z Instytutu Bliskiego i Dalekiego Wschodu Uniwersytetu Jagiellońskiego. To pierwsza wszechstronna próba ukazania bohaterskich działań podejmowanych przez ambasadora Polski w Japonii.
"Wystawę o ambasadorze Romerze otwieramy w Wilnie w przededniu rocznicy likwidacji wileńskiego getta" przypadającej 23 września – wskazał w rozmowie z PAP Marcin Łapczyński, dyrektor Instytutu Polskiego w Wilnie. Zaznaczył, że "jest to symboliczna data i wydarzenie, tym bardziej że oprócz działalności ambasadora na wystawie można zapoznać się z codziennym życiem żydowskich uchodźców w Japonii i Szanghaju".
"Wielu z nich, jak na przykład Stefan Gołąb, pochodziło z Wilna" - powiedział Łapczyński.
Kolekcja odznaczeń dyplomaty Tadeusza Romera trafiła do MSZ
Organizatorzy wydarzenia podkreślają, że jednym z głównych jego celów jest ukazanie litewskim odbiorcom niezwykłej historii Tadeusza Romera, pochodzącego z ówczesnej guberni kowieńskiej, Polaka, wybitnego dyplomaty, który przyczynił się do ratowania Żydów.
Jeśli chodzi o wydawanie Żydom w czasie wojny tzw. wiz życia, na Litwie dotychczas były znane są tylko dwa nazwiska: japońskiego konsula w Kownie Chiune Sugihary oraz holenderskiego konsula honorowego Jana Zwartendijka.
Wielu Żydom "udało się uniknąć śmierci właśnie dzięki Sugiharze, Zwartendijkowi i Romerowi" - powiedział dyrektor Instytutu Polskiego.
„Niewiele jednak wiadomo było o tym, co działo się po dotarciu przez żydowskich uchodźców do wybrzeży Japonii i ich trudnym losie na Dalekim Wschodzie. Ambasador Romer i jego bohaterska działalność w Japonii i Szanghaju zasługuje na wyrazy najwyższego uznania i trzeba o niej mówić” - zaznaczył Łapczyński.
Projekt realizowany jest w ramach obchodów 100. rocznicy odzyskania przez Polskę Niepodległości oraz 100. rocznicy nawiązania polsko-japońskich stosunków dyplomatycznych, obchodzonych w tym roku. W związku z tym pod koniec października wystawa zagości także w Japonii.
Tadeusz Romer urodził się 6 grudnia 1894 roku w Antonoszu w guberni kowieńskiej Cesarstwa Rosyjskiego. W 1937 roku został pierwszym ambasadorem RP w Japonii. Latem 1940 roku polscy Żydzi, którzy szukali ucieczki przed Holokaustem, otrzymywali od japońskiego konsula w Kownie Sugihary wizy tranzytowe umożliwiające im wyjazd do Japonii.
Zadaniem ambasadora RP w Japonii stała się pomoc w zapewnieniu żydowskim uchodźcom wiz docelowych. Dla zapewnienia uchodźcom opieki Romer powołał też „Polski Komitet Pomocy Ofiarom Wojny”, którego przewodniczącą została jego żona Zofia. W 1941 roku podjęto decyzję o likwidacji polskiej placówki w Japonii. Romer udał się do Szanghaju, gdzie kontynuował dyplomatyczne działania na rzecz uchodźców.
Tadeusz Romer zmarł w Montrealu 23 marca 1978 roku.
Z Wilna Aleksandra Akińczo (PAP)
aki/ klm/ kar/
