Karol IV Habsburg z koroną św. Stefana na głowie, wraz z żoną Zytą i synem Ottonem jako nowo koronowani władcy Królestwa Węgier. 1916 r. Fot. NAC
Tron, na którym zasiadał ostatni król Węgier bł. Karoł IV podczas koronacji w 1916 r., oraz inne przedmioty związane z tą uroczystością można oglądać na wystawie w kościele Macieja w Budapeszcie z okazji 100. rocznicy tego wydarzenia.
„Aby przywołać atmosferę tego wydarzenia, w sali wystawowej postaraliśmy się odtworzyć – choć w trochę nowocześniejszej wersji - dekorację z czerwonego atłasu, która zdobiła wówczas kościół” – powiedział PAP historyk z kancelarii kościoła pw. Najświętszej Maryi Panny, nazywanego popularnie kościołem Macieja, Gabor Kisvarga.
Centralne miejsce na wystawie zajmuje kopia korony św. Stefana, której oryginał jest przechowywany z węgierskim parlamencie. Korona, którą według tradycji pierwszy król Węgier Stefan I otrzymał od papieża Sylwestra II, zgodnie z ustaleniami historyków w rzeczywistości składa się dwóch różnych części połączonych w XII w. Wieńczy ją charakterystyczny przechylony krzyż, który, jak się sądzi, został przekrzywiony podczas wyważania wieka skrzyni, gdzie przechowywano koronę.
Pozostałe eksponaty to autentyczne przedmioty, które były wykorzystane podczas koronacji Karola IV na "apostolskiego króla Węgier" 30 grudnia 1916 r. właśnie w kościele Macieja lub są z nią bezpośrednio związane.
Na ekspozycji można zobaczyć na przykład oryginalną partyturę Węgierskiej mszy koronacyjnej Ferenca Liszta. „Została napisana na poprzednią koronację (Franciszka Józefa I) w 1867 r., ale wykorzystano ją także podczas koronacji w 1916 r.” – powiedział Kisvarga.
Pokazano również atłasową poduszkę, na której niesiono koronę podczas koronacji. W środkowej części ma ona wszyte obramowanie, które miało zapobiec zsunięciu się korony w razie przypadkowego potknięcia się przez niosącą ją osobę.
Karol IV Habsburg urodził się w 1887 r. W czerwcu 1914 roku, gdy w Sarajewie został zamordowany arcyksiążę Franciszek Ferdynand, Karol został dziedzicem tronu monarchii austro-węgierskiej. 21 listopada 1916 roku, w wieku 29 lat, po śmierci Franciszka Józefa objął tron cesarza Austrii, a 30 grudnia 1916 r. został koronowany na "apostolskiego króla Węgier".
Honorowe miejsce na wystawie zajmują dwa fotele koronacyjne - Karola IV, który był także cesarzem Austrii jako Karol I, i jego małżonki Zyty. Oprócz tego zaprezentowano m.in. paradną halabardę używaną przez strażników koronnych oraz srebrną skrzynię, którą Zyta otrzymała w prezencie ślubnym.
Na wystawie odtwarzane są fragmenty dokumentalnych nagrań z uroczystości. „To półgodzinny niemy film zmontowany z oryginalnych fragmentów. Pokazuje koronację i różne jej szczegóły. Pozwala przeżyć niezwykły urok i atmosferę tej ceremonii. To była pierwsza i zarazem ostatnia węgierska koronacja, z której powstał film” – zaznaczył Kisvarga.
Na filmie nie widać samej koronacji we wnętrzu kościoła, ale można zobaczyć m.in. przybywających w karetach gości oraz strażników z halabardami.
Uroczystość odbywała się tylko na Wzgórzu Zamkowym w Budzie – jak mówi Kisvarga, ze względów finansowych oraz bezpieczeństwa. „Jeśli dziś przejść się po tych ulicach, widok będzie niemal niezmieniony w stosunku do tego, co widać na filmie” – podkreślił.
Po mszy koronacyjnej uczestnicy uroczystości wyszli przed kościół na plac Trójcy Świętej, gdzie król złożył przysięgę, po czym przejechano konno na pl. św. Grzegorza, gdzie miała miejsce ceremonia „cięcia szablą”, czyli wykonania przez króla tnącego ruchu szablą na cztery strony świata, na znak, że będzie bronić kraju niezależnie od tego, skąd nadejdzie atak.
„Następnym punktem programu był uroczysty obiad. Nie zjedzono go jednak, tylko przewieziono do szpitali wojskowych, gdzie rozdano rannym” – zaznaczył Kisvarga, zwracając uwagę, że trwała właśnie I wojna światowa.
Karol IV Habsburg urodził się w 1887 r. W czerwcu 1914 roku, gdy w Sarajewie został zamordowany arcyksiążę Franciszek Ferdynand, Karol został dziedzicem tronu monarchii austro-węgierskiej. 21 listopada 1916 roku, w wieku 29 lat, po śmierci Franciszka Józefa objął tron cesarza Austrii, a 30 grudnia 1916 r. został koronowany na "apostolskiego króla Węgier".
Po zakończeniu wojny i rozpadzie monarchii Karol IV podjął próbę odzyskania władzy na Węgrzech, była ona jednak nieudana. Został wygnany na portugalską wyspę Maderę, gdzie pozbawiony majątku zmarł w kwietniu 1922 roku.
Karol IV został w 2004 r. beatyfikowany przez św. Jana Pawła II, który – według zachowanych relacji - otrzymał na chrzcie imię Karol ze względu na szacunek, jakim darzyli króla i cesarza rodzice przyszłego papieża.
Podczas beatyfikacji Jan Paweł II podkreślał, że Karol IV powinien być przykładem dla rządzących w Europie. "Pełnienie władzy pojmował jako służenie narodom. Wiedział, że powołaniem chrześcijanina jest dążenie do świętości, również w polityce" - powiedział. Podkreślił też, że cesarz praktykował miłość społeczną. "Niech będzie przykładem dla wszystkich, którzy rządzą dziś Europą" - zaznaczył.
Wystawa będzie czynna do 28 lutego.
Z Budapesztu Małgorzata Wyrzykowska (PAP)
mw/ mc/
