Fragment okładki marcowego magazynu „Mówią Wieki”
110. rocznica wybuchu rewolucji w Królestwie Polskim minęła bez echa. Jak pisze na łamach magazynu "Mówią Wieki" prof. Piotr Tadeusz Kwiatkowski, "przyczyn tego zapomnienia jest kilka. Przede wszystkim nie żyją już jej świadkowie, a nowe ramy pamięci i kolektywnego upamiętniania wyznaczyły druga wojna światowa oraz komunizm. Drugi powód to zniszczenie po drugiej wojnie światowej PPS i jej legendy. Wreszcie upadek komunizmu był dla wielu Polaków klęską projektu o lewicowym charakterze, tym samym rewolucja 1905 roku znalazła się w zasobach symbolicznych przegranego systemu. Zawłaszczenie jej dziedzictwa przez PZPR skutkowało tworzeniem społecznej niewiedzy, a oficjalna opowieść na jej temat dla elementem większości stała się niewiarygodnej ideologii".
Mimo to owa niepamięć jest o tyle zaskakująca, że z wydarzeniami lat 1905-1907 nierozerwalnie związane są nazwiska dwóch czołowych postaci polskiej historii XX wieku: Józefa Piłsudskiego i Romana Dmowskiego. Ten pierwszy stał na czele Organizacji Bojowej PPS, która zbrojnie zwalczała carskiego zaborcę, a ten drugi, niekwestionowany przywódca ruchu narodowodemokratycznego, nie wierząc w powodzenie haseł niepodległościowych, mobilizował Polaków, by domagali się praw autonomicznych: zrzeszania się w organizacjach społecznych, nauczania dzieci w języku ojczystym, swobód religijnych i wolności prasy. Z tych powodów chcemy przypomnieć gorący czas rewolucji w Królestwie Polskim.
Czytelnikom polecamy także artykuły o rybach, tekst o kompanie sławnego amerykańskiego gangstera Ala Capone, który urodził się na ziemiach polskich, oraz materiał o szarży polskich ułanów pod Borujskiem w 1945 roku, podczas walk o Wał Pomorski. Sławomir Koper zabierze Państwa do przepięknej włoskiej Toskanii.
Ogłaszamy też wielki plebiscyt na polskiego bohatera drugiej wojny światowej (wspólnie z Muzeum Historii Polski i portalem dzieje.pl). Redakcyjną listę kandydatów oraz informacje, jak głosować, można znaleźć na łamach „Mówią wieki” oraz na naszej stronie internetowej: www.mowiawieki.pl Wśród glosujących rozlosujemy nagrody, a wyniki ogłosimy w numerze majowym.
ZAWARTOŚĆ NUMERU MARCOWEGO
TEMAT MIESIĄCA: „REWOLUCJA 1905 W KRÓLESTWIE POLSKIM”
Piotr Tadeusz Kwiatkowski, „Rewolucja 1905 roku. Wygasłe miejsce polskiej pamięci”
Z badań socjologicznych wynika, że wypadki z lat 1905–1907 nie funkcjonują w pamięci zbiorowej polskiego społeczeństwa. Nie organizuje się ogólnopolskich obchodów czy kampanii w mediach, publikacji też jest niewiele. Autor docieka, dlaczego tak się dzieje.
Rewolucja 1905 – najważniejsze wydarzenia (kalendarium)
Andrzej Szwarc, „Królestwo polskie przed rewolucją. Społeczeństwo i polityka”
Historycy, którzy chętnie używają pojęcia „modernizacja”, mają sporo kłopotu z oceną przemian społecznych i gospodarczych zachodzących w Królestwie Polskim między upadkiem powstania styczniowego a rewolucją 1905 roku…
Tomasz Bohun, „Pierwsza rewolucja rosyjska”
Do wybuchu rewolucji w Rosji musiało dojść. Car Mikołaj II nie radził sobie z rządzeniem wielkim państwem. Do tego doszedł kryzys w rolnictwie i klęski w wojnie z Japonią…
Piotr Szlanta, „Niemcy wobec Rewolucji 1905 w Królestwie Polskim”
Stosunek niemieckich władz do rewolucji 1905 roku był ambiwalentny Przesilenie w Rosji dawało szansę na poprawę położenia międzynarodowego Rzeszy, ale obawiano się również, aby rewolucyjna fala nie dotarła do Niemiec…
Piotr M. Majewski, „Bomby i browningi. Akcje terrorystyczne bojowców PPS”
Organizacja Bojowa Polskiej Partii Socjalistycznej, utworzona w 1904 roku przez Józefa Piłsudskiego, po wybuchu rewolucji skupiła się na terrorze. Kule i bomby dosięgały rosyjskich urzędników, policjantów i wojskowych…
Kamil Piskała, „Reportaż spod szubienicy”
W czerwcu 1908 roku rosyjski sąd w Łodzi skazał na śmierć bojowca PPS Władysława Głuszkowskiego. Władze zgodziły się, aby przed śmiercią wziął on ślub w więzieniu. Zachowały się przejmujące zdjęcia z tej ceremonii. Skazaniec pozował m.in. pod szubienicą, na której miał zawisnąć następnego dnia…
Agnieszka Janiak-Jasińska, „Rewolucja 1905-1907. Czas społecznego przebudzenia”
Rewolucja 1905−1907 była okresem nadzwyczajnej aktywności społecznej Polaków. Nastąpiła wówczas istna eksplozja projektów dotyczących m.in. nauki, kultury, edukacji, zdrowia, pomocy najuboższym. Wiele z nich wcielono w życie mimo oporu ze strony caratu.
Marek Kunicki-Goldfinger, „Zmowa powszechna przeciw rządowi” (Rzecz o Edwardzie Abramowskim)
Abramowski, filozof i socjolog, był jednym z autorów programu PPS. Kilka miesięcy przed wybuchem rewolucji 1905 roku opracował program działania społeczeństwa alternatywnego, czy, jak dzisiaj powiedzieliby socjologowie, społeczeństwa równoległego do struktur państwa zaborczego.
RYBY NIE TYLKO OD ŚWIĘTA
ks. Leszek Misiarczyk, „Ryby i chrześcijanie”
W chrześcijaństwie antycznym ryba miała wiele alegorycznych znaczeń. Była symbolem wyznania wiary w Chrystusa, Mesjasza, Syna Bożego i Odkupiciela, innym razem symbolem chrztu świętego lub Eucharystii, mogła też symbolizować szatana, otchłań, piekło lub złe myśli w człowieku.
Stanisław Cios, „Czy wolno łowić ryby w niedzielę?”
Ludzie łowią ryby od wieków. Dziś jest to jedna z popularniejszych rozrywek – w Polsce wędkuje ok. 1 mln osób. Ale mało kto wie, że w przeszłości połów ryb w niedziele i święta był zakazany.
Andrzej Kałaska, „Śledź na każdą okazję”
Najlepiej rozpoznawaną marką marynowanych śledzi są filety lub rolmopsy à la Bismarck. W Niemczech za ich wynalazcę uważa się Johanna Wiechmanna, który od 1853 roku prowadził sklep rybny w Stralsundzie. W 1871 roku przesłał on kanclerzowi Dziś te śledzie nie wywołują złych skojarzeń wśród polskich konsumentów…
CZAS PRZESZŁY I ZAPRZESZŁY
James S. Pula, „Polski menedżer Ala Capone”
Najbardziej znaną organizacją przestępczą w dziejach Stanów Zjednoczonych była mafia chicagowska Ala Capone. Wpływowym skarbnikiem i menedżerem organizacji był imigrant z Polski, niejaki Jan vel Jack Guzik
WOJENKO, WOJENKO
Marek W. Kozak, „Szarża pod Borujskiem. Ostatnie walne zwycięstwo polskiej kawalerii”
Szarża pod Borujskiem przeprowadzona 1 marca 1945 roku okazała się ostatnim zwycięstwem w wielowiekowej tradycji polskiej konnicy, wsławionej pod Grunwaldem, Kircholmem czy Wiedniem. Niemiecką pozycję ryglową Wału Pomorskiego przełamali ułani 1. Warszawskiej Samodzielnej Brygady Kawalerii.
HISTORYCZNA AGENCJA TURYSTYCZNA
Sławomir Koper, „Babie lato w Toskanii”
Każdy region Włoch jest cudowny, ale najwięcej uroku ma chyba Toskania. Do niej można powracać bez końca, a druga połowa września to idealna pora na wycieczkę do tej krainy.
POD TARCZĄ BELLONY - TO WARTO PRZECZYTAĆ
DODATEK „REFORMY PIENIADZA W POLSCE I NA ŚWIECIE” (realizowany wspólnie z Narodowym Bankiem Polskim)
Znani historycy gospodarki Jerzy Łazor i Aldona Podolska-Meducka piszą o reformach monetarnych w Austrii i na Węgrzech w latach dwudziestych XX wieku oraz o reformie skarbowo-walutowej w Polsce premiera Władysława Grabskiego.
DODATEK EDUKACYJNY „MÓWIĄ WIEKI W SZKOLE”,
a w nim:
• Konkurs Szkolna Liga Historyczna – co z ta Ukrainą?
• Tomasz Bohun przybliża postać króla Zygmunta III Wazy w ramach cyklu o polskich władcach elekcyjnych
• Rozmowa z nauczycielami historii o stanie edukacji historycznej w polskich szkołach
• Historia w karykaturze
• Plebiscyt „Wybieramy polskiego bohatera drugiej wojny światowej!”
Ponadto w numerze stale działy:
• Telegraf Historyczny (informacje o odkryciach archeologicznych, wieści z muzeów, ciekawe strony internetowe dla miłośników historii)
• Recenzje
• Noty o książkach (autorska rubryka Macieja Janowskiego)
• Z księgarni (przegląd nowości wydawniczych)
• Plotki z brodą (anegdotki i śmiesznostki sprzed wieków)
„Mówią wieki” można nabyć w salonach EMPiK, Kolportera, Garmonda, Inmedio oraz dobrych kioskach RUCH-u.
Prenumeratę realizują Bellona SA (zamówienia prosimy kierować na adres kolportaz@bellona.pl) i RUCH SA.
Od 15 lutego „Mówią wieki” będą do kupienia również w wersji elektronicznej, m.in. na stronie internetowej www.księgarnia.bellona.pl oraz na www.mowiawieki.pl
Zapraszamy także na nasze strony internetowe:
www.mowiawieki.pl oraz facebook.com/mowiawieki
