Uroczystości Międzynarodowego Dnia Pamięci o Zagładzie Romów w byłym niemieckim obozie zagłady Auschwitz II-Birkenau. 02.08.2018. Fot. PAP/J. Bednarczyk
Ocaleni z zagłady, Romowie z całej Europy, reprezentanci polskich władz i dyplomaci będą 2 sierpnia w byłym obozie Auschwitz II-Birkenau uczestniczyć w uroczystościach upamiętniających 75. rocznicę likwidacji przez Niemców tzw. obozu cygańskiego – podaje Stowarzyszenie Romów w Polsce.
2 sierpnia przypada Europejski Dzień Pamięci o Holokauście Romów upamiętniający 500 tys. osób tej narodowości, których Niemcy zgładzili podczas II wojny.
Władysław Kwiatkowski ze Stowarzyszenia Romów w Polsce poinformował PAP, że w uroczystościach udział zapowiedziało kilkunastu ocalonych z Zagłady, którzy przyjadą z kilku krajów. Wśród nich będą m.in. byłe więźniarki Auschwitz - Else Baker z Niemiec i Eva Fahidi-Pusztai z Węgier. Obie zabiorą głos podczas głównej ceremonii, która 2 sierpnia przed południem odbędzie się przed monumentem upamiętniającym ofiary. Stoi on na terenie dawnego „Zigeunerlager” w byłym niemieckim obozie Birkenau.
Zagłada Romów
Kwiatkowski dodał, że podczas ceremonii głos zabierze amerykański polityk i duchowny Jesse Jackson, a także liderzy społeczności romskiej z Polski (Roman Kwiatkowski) i Niemiec (Romani Rose). „Będą wzywali do potępienia narastającego rasizmu, antycyganizmu i antysemityzmu w Europie i na świecie oraz do konsekwentnego działania na rzecz praworządności i demokracji” – powiedział Władysław Kwiatkowski.
W przeddzień głównej ceremonii, w koncercie upamiętniającym 75. rocznicę likwidacji „obozu cygańskiego”, wystąpi w Krakowie Orkiestra Filharmoniczna Sinti i Romów.
Podczas koncertu dyrektor Muzeum Auschwitz Piotr Cywiński odbierze Nagrodę Specjalną Europejskiej Nagrody Praw Obywatelskich Sinti i Romów. „To wyróżnienie za jego niestrudzone wysiłki, aby zachować pamięć o ludobójstwie Romów i Sinti w miejscu pamięci Auschwitz-Birkenau” – powiedział Władysław Kwiatkowski.
1 sierpnia w oświęcimskim Międzynarodowym Domu Spotkań Młodzieży otwarta zostanie wystawa będąca pokłosiem konkursu na plakat z okazji 75. rocznicy likwidacji obozu cygańskiego.
Ogółem w Auschwitz zginęło ok. 21 tys. Romów. Pod względem liczby ofiar stanowią oni trzecią grupę po Żydach i Polakach. W wyniku prześladowań i terroru w czasach istnienia III Rzeszy śmierć poniosła około połowa populacji romskiej, zamieszkującej obszary okupowane przez Niemców.
Niemcy rozpoczęli eksterminację Romów już w 1941 r. Z początkiem listopada deportowali z terenów dzisiejszej Austrii ok. 5 tys. ludzi do getta w Łodzi. W styczniu 1942 r. wszyscy zostali zamordowani w Chełmnie.
Do Auschwitz pierwsi Romowie trafili 9 lipca 1941 r. Tego dnia jednostka niemieckiej policji kryminalnej w Katowicach skierowała do obozu dziewięciu więźniów, wśród których znajdowało się dwóch polskich Romów.
W grudniu 1942 r. zwierzchnik SS Heinrich Himmler rozkazał, by Cyganie z Rzeszy i terenów okupowanych zostali osadzeni w obozach koncentracyjnych. Trzy miesiące później w Auschwitz II-Birkenau powstał dla nich obóz rodzinny. Niemcy deportowali do niego Romów z 14 państw. W obozie dziesiątkowały ich choroby i głód.
Między 26 lutego 1943 r. a 21 lipca 1944 r. do Zigeunerlager deportowano blisko 21 tys. osób. Liczba ta nie uwzględnia około 1,7 tys. Romów z Białegostoku, którzy, jako podejrzani o zarażenie tyfusem plamistym, trafili wprost do komór gazowych.
Niemieckie obozy zagłady i obozy koncentracyjne
Niemcy chcieli zlikwidować obóz cygański już w maju 1944 r. 16 maja wieczorem obóz otoczyło kilkudziesięciu esesmanów. Próbowali wygonić więźniów z baraków, ale nikt nie wyszedł. Niemcy zrezygnowali, obawiając się strat, wśród więźniów byli bowiem m.in. dawni żołnierze Wehrmachtu. Obawiali się również, że ewentualny bunt mógłby się rozprzestrzenić.
Kilka dni później do obozu Buchenwald przeniesiono 1,5 tys. Romów. Ponad dwustu kolejnych trafiło do obozów we Flossenburgu oraz kobiecego w Ravensbrueck.
W Zigeunerlager pozostało niespełna 3 tys. osób. Został zlikwidowany w nocy z 2 na 3 sierpnia 1944 r. na rozkaz reichsfuehrera SS Heinricha Himmlera. Do komory gazowej trafiło 2897 osób. Ich ciała spłonęły w dołach paleniskowych przy V krematorium.
Ogółem w Auschwitz zginęło ok. 21 tys. Romów. Pod względem liczby ofiar stanowią oni trzecią grupę po Żydach i Polakach. W wyniku prześladowań i terroru w czasach istnienia III Rzeszy śmierć poniosła około połowa populacji romskiej, zamieszkującej obszary okupowane przez Niemców.
Niemcy założyli obóz Auschwitz w 1940 r., aby więzić w nim Polaków. Auschwitz II-Birkenau powstał dwa lata później. Stał się miejscem zagłady Żydów. W kompleksie obozowym funkcjonowała także sieć podobozów. W Auschwitz Niemcy zgładzili co najmniej 1,1 mln ludzi, głównie Żydów, a także Polaków, Romów, jeńców sowieckich i osób innej narodowości. (PAP)
autor: Marek Szafrański
szf/aszw/
