Gen. Stanisław Kopański, 1940 r. Źródło: Wikipedia Commons
80 lat temu, 12 kwietnia 1940 r., Naczelny Wódz gen. Władysław Sikorski wydał rozkaz o sformowaniu w Syrii Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich, której dowódcą został płk Stanisław Kopański. Żołnierze tej legendarnej jednostki wsławili się m.in. obroną Tobruku.
Po klęsce w kampanii 1939 r. Polacy kontynuowali walkę u boku sojuszniczej Francji. Polskie oddziały tworzono zarówno w metropolii, jak i we francuskim terytorium mandatowym w Syrii. Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich była jedną z pierwszych formacji, które powstały w odrodzonym Wojsku Polskim.
12 kwietnia 1940 r. Naczelny Wódz gen. Władysław Sikorski wydał rozkaz o sformowaniu 2 kwietnia Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich u boku francuskiej Armii Lewantu. Dowódcą brygady został płk dypl. Stanisław Kopański, z kolei na miejsce formowania wyznaczono obóz wojskowy w Homs. „[…] Naczelny Wódz i Minister Spraw Wojskowych zarządził z dniem 2 kwietnia 1940 formowanie Brygady Strzelców Karpackich w Syrii. Na dowódcę Brygady wyznaczony został płk dypl. Kopański Stanisław. […] Grupowanie i szkolenie oddziałów Brygady odbywać się będzie w obozie w Homs, oddanym do dyspozycji Brygady Strzelców Karpackich. Sprzęt, oporządzenie i uzbrojenie dostarczone zostanie przez Commandement Supérieur des Troupes du Levant. Zaopatrzenie Brygady zapewnią miejscowe władze francuskie” – czytamy w rozkazie.
Gen. Stanisław Kopański - dowódca SBSK i szef sztabu Naczelnego Wodza
Dowódca Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich – Stanisław Kopański (1895–1976) – był doświadczonym żołnierzem i dowódcą. Podczas kampanii polskiej w 1939 r. pełnił funkcję szefa Oddziału III Sztabu Naczelnego Wodza. 18 września, dzień po sowieckiej agresji na Polskę, przekroczył rumuńską granicę. Po tym, jak przedostał się do Francji, w tworzonej Armii Polskiej powierzono mu funkcję szefa Broni Pancernych Naczelnego Dowództwa.
Formowanie Brygady odbywało się w bardzo trudnych warunkach klimatycznych, jednak do oddziału zgłaszali się liczni ochotnicy. Według pierwotnych założeń Brygada miała liczyć ok. 7 tys. żołnierzy oraz miała składać się z dwóch pułków piechoty, dywizjonu kawalerii i dywizjonu artylerii.
Władysław Sikorski (1881–1943)
Po kapitulacji Francji 30 czerwca 1940 r. Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich, która liczyła dopiero ok. 3700 żołnierzy, przeszła do Palestyny, pozostającej pod kontrolą brytyjską. Po reorganizacji według wzorców brytyjskich w sierpniu 1941 r. formacja została przerzucona do Afryki Północnej.
W 1941 r. „szczury pustyni”, czyli żołnierze Brygady, zyskały sławę, biorąc udział w obronie oblężonego przez Niemców położonego w Libii, niedaleko granicy z Egiptem, Tobruku. Bitwa rozegrała się między 10 kwietnia a 27 listopada 1941 r. W walkach starły się wojska koalicji faszystowskiej z broniącymi twierdzy aliantami, wśród których była polska Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich. Udana obrona miasta była ważnym sukcesem aliantów w tym rejonie. W bitwie poległo ponad 3 tys. żołnierzy alianckich i ok. 8 tys. żołnierzy niemieckich i włoskich.
Słowa uznania skierował do gen. Kopańskiego w październiku 1941 r. Naczelny Wódz gen. Władysław Sikorski: „Przyjmuję z zadowoleniem meldunek Pana Generała o objęciu przez Brygadę najpoważniejszego odcinka obrony Tobruku. Ten dowód zaufania, jak i wasze przejście do Tobruku wykorzystałem w całej pełni na najwyższym szczeblu stosunków polsko-brytyjskich, powodując przerwanie milczenia o naszym udziale w tej walce. Daje to dzisiaj doskonałe rezultaty dla sprawy. [...] Dziękuję w imieniu służby narodowej Panu Generałowi i dowodzonej przez niego Brygadzie za wspaniałą, prawdziwie polską postawę żołnierską”.
Warszawa: upamiętniono walkę Brygady Karpackiej w obronie Tobruku w 1941 r.
Po heroicznej obronie Tobruku Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich brała udział w walkach pościgowych o Gazalę i Bardię.
W swoich wspomnieniach Kopański pisał: „Główną cechą żołnierza Brygady Karpackiej było poczucie dumy narodowej, wyrosłe na tle głębokiego przywiązania do wolności. Wpłynął na to fakt, że żołnierz ten szedł do Brygady jako ochotnik. [...] żołnierz Brygady od rozpoczęcia kampanii wrześniowej przez dwa i pół roku żył ustawicznie w ruchu i niebezpieczeństwie. Wyrobił się on na zawodowego żołnierza pustynnego, nie zdradzającego nigdy kompleksu niższości wobec wroga ani wobec sprzymierzeńców. [...] Brygada Karpacka walczyła jako pierwsza wielka jednostka polska po klęsce wrześniowej w Polsce i pogromie Francji”. (S. Kopański, „Wspomnienia wojenne 1939–1946”).
II wojna światowa. Zarys działań militarnych
W 1942 r. Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich została przeniesiona do Palestyny, a następnie do Iraku, gdzie została zreorganizowana. W 1942 r., po połączeniu z oddziałami ewakuowanymi z ZSRS, została rozbudowana i przemianowana na 3. Dywizję Strzelców Karpackich, która w latach 1944–1945 walczyła na froncie włoskim. Dowództwo 3. Dywizji Strzelców Karpackich objął gen. Kopański. Formacja weszła w skład 2. Korpusu Polskiego i uczestniczyła w walkach na Półwyspie Apenińskim.
Jan Józef Kasprzyk: 2. Korpus Polski był formacją niezwykłą
Anna Kruszyńska (PAP)
akr/ skp /
