Leonid Kuczma. Fot. PAP/L. Szymański
Były prezydent Ukrainy Leonid Kuczma, który jako jedyny z dotychczasowych szefów państwa dwukrotnie piastował ten urząd (w latach 1994-2005), obchodzi w czwartek 80. urodziny. Mimo swego wieku do dziś jest aktywny w ukraińskiej polityce.
Kuczma to polityk, którego decyzje wciąż wpływają na to, jak rozwija się Ukraina – powiedział PAP Jurij Łukanow, autor książki „Trzeci prezydent. Portret polityczny Leonida Kuczmy”.
Po raz pierwszy Kuczma został prezydentem w 1994 roku, pokonując swego poprzednika, Leonida Krawczuka. To właśnie za pierwszej kadencji Kuczmy na Ukrainie przeprowadzono reformy, które – jak przypomina Radio Swoboda – wyznaczyły stan współczesnej gospodarki i były podwalinami dla narodzin systemu oligarchicznego.
"Z jednej strony za jego prezydentury przyjęto konstytucję i rozpoczęto reformy rynkowe, które w latach głębokiego kryzysu pozwoliły na rozwój średniego i małego biznesu, a z drugiej za jego czasów uformował się system oligarchiczny, który dotąd ma bardzo poważny wpływ na sytuację w państwie" – ocenił Łukanow.
W polityce zagranicznej Kuczma balansował między Rosją a Zachodem, z którym, jak pisze Radio Swoboda, "nawiązał konstruktywne relacje" w 1994 roku, zgadzając się na rezygnację Ukrainy ze statusu państwa nuklearnego. W zamian za to Ukraina otrzymała gwarancje bezpieczeństwa od USA, Wielkiej Brytanii i Rosji. W 1997 roku podpisana została Karta o Specjalnym Partnerstwie między Ukrainą i NATO.
Po raz drugi Kuczma objął najwyższe stanowisko w państwie w 1999 roku. W drugiej turze wyborów pokonał wtedy szefa Komunistycznej Partii Ukrainy Petra Symonenkę.
W grudniu 2000 roku przeciwko ówczesnemu prezydentowi rozpoczęły się masowe akcje „Ukraina bez Kuczmy”. Stało się to po ujawnieniu nagrań, wykonanych z podsłuchu w gabinecie Kuczmy przez jego ochroniarza, majora Mykołę Melnyczenkę. Słychać na nich, jak Kuczma mówi, że należy pozbyć się niezależnego dziennikarza Georgija Gongadzego. To reporter, który tropił korupcję na szczytach władzy i zaginął we wrześniu 2000 roku. Dwa miesiące później jego pozbawione głowy ciało odnaleziono w lesie w okolicach Kijowa. Sprawcy zabójstwa zostali ujęci, jednak jego zleceniodawcy nadal są nieznani.
"Jestem przekonany, że zabójstwa Gongadzego dokonano pod taśmy Melnyczenki (po nagraniu rozmów Kuczmy - PAP). Ten skandal bardzo osłabił Kuczmę i osłabił ruch Ukrainy na Zachód” – powiedział Łukanow.
W 2002 roku Kuczma został oskarżony o wyrażenie zgody na sprzedaż Irakowi, rządzonemu wtedy przez Saddama Husajna, nowoczesnych systemów radarowych "Kolczuga". Irak objęty był w tym czasie sankcjami ONZ. USA ochłodziły wówczas stosunki z Ukrainą i ograniczyły pomoc finansową dla Kijowa. Dowodów na sprzedaż "Kolczug" przez Ukrainę nie znaleziono.
W 2002 roku Kuczma wystąpił z pomysłem zmian w konstytucji, które wzmocniłyby rolę parlamentu i premiera. Eksperci oceniali wtedy, że po zakończeniu drugiej kadencji ówczesny szef państwa chciał pozostać w polityce na stanowisku prezesa rady ministrów – przypomina Radio Swoboda. W końcu jednak Kuczma porzucił te plany, a w prezydenckiej kampanii wyborczej w 2004 roku poparł ówczesnego premiera Wiktora Janukowycza. Jego przeciwnikiem był wówczas prozachodni Wiktor Juszczenko.
Wskutek fałszerstw wyborczych na korzyść Janukowycza na Ukrainie jesienią 2004 roku wybuchły masowe protesty, a sfałszowaną drugą turę wyborów powtórzono. Wydarzenia te znane są jako pomarańczowa rewolucja. Komentatorzy podkreślają, że Kuczma, który w czasie wyborów wciąż był prezydentem, nie zdecydował się wówczas na użycie siły wobec demonstrantów. Ostatecznie prezydentem został Juszczenko.
Kuczma opowiadał się za współpracą z Polską i utrzymywał dobre relacje z byłym prezydentem RP Aleksandrem Kwaśniewskim. W 2003 roku obaj odsłonili pomnik Polaków, zamordowanych przez ukraińskich nacjonalistów na Wołyniu w dawnym Porycku, który obecnie nosi nazwę Pawliwka, i wzywali do wzajemnego przebaczenia i pojednania polsko-ukraińskiego.
Leonid Kuczma urodził się w 1938 roku we wsi Czajkyne w obwodzie czernihowskim. Studiował na uniwersytecie w Dniepropietrowsku. Od roku 1960, po zakończeniu studiów, pracował w przemyśle rakietowym. W wieku 28 lat został kierownikiem technicznym działu prób na kosmodromie w Bajkonurze (Kazachstan), potem - pierwszym zastępcą głównego konstruktora na kosmodromie. W latach 1986-92 był dyrektorem największych na Ukrainie dniepropietrowskich zakładów rakietowych "Jużmasz". Był deputowanym do Rady Najwyższej Ukrainy. Od września 1992 r. do września 1993 r. pełnił urząd premiera.
Po zakończeniu prezydentury Kuczma zajął się działalnością własnej fundacji o nazwie "Ukraina", a obecnie jest specjalnym przedstawicielem Ukrainy w Trójstronnej Grupie Kontaktowej ds. rozwiązania konfliktu w Donbasie.
Z Kijowa Jarosław Junko (PAP)
jjk/ zm/ kar/
