Wicepremier, minister kultury Piotr Gliński (C) zapala znicze przy grobach polskich saperów na cmentarzu komunalnym w holenderskim Axel. Fot. PAP/R. Pietruszka
Wicepremier, minister kultury Piotr Gliński złożył w sobotę w holenderskim Axel wieniec przed pomnikiem polskich saperów oraz zapalił znicze na grobach polskich żołnierzy, którzy zginęli wyzwalając Holandię. Jego wizyta związana jest z 75. rocznicą wyzwolenia tego kraju spod okupacji niemieckiej.
Mieszkańcy Holandii do dziś żywią wielki szacunek dla polskich żołnierzy, którzy w latach 1944-45 pomogli wyzwolić ich ojczyznę spod okupacji niemieckiej, i czczą pamięć tych, którzy zapłacili za to życiem. Wśród wielu holenderskich miejscowości wyzwalanych w czasie II wojny światowej przez polskich żołnierzy znajduje się miasteczko Axel, położone w Zelandii, niedaleko granicy z Belgią. Jesienią 1944 r., w czasie wyzwalania Holandii, był to ważny punkt na drodze 1. Armii Kanadyjskiej, w której skład wchodziła legendarna 1. Dywizja Pancerna generała Stanisława Maczka.
Holandia uhonorowała żołnierzy gen. Stanisława Maczka
Wicepremier Gliński ocenił, że jest to dla niego "bardzo wzruszający moment" oraz że jest "coś bardzo wymownego i ważnego w tym, jak Holendrzy dbają i pamiętają". "To jest po prostu przekaz dla kolejnych pokoleń" - podkreślił.
Przypomniał, że Polacy "walczyli na wszystkich frontach, walczyliśmy przez sześć lat, a później okazało się, że żołnierze, którzy przeżyli, nie mieli możliwości defilowania w Paradzie Zwycięstwa". Szef resortu kultury ocenił, że "najważniejsze w tej chwili, dla nas wszystkich jest to, że tu mamy przykład tego, jak my, Polacy, ale także, jak wiele innych narodów, dba o pamięć z punktu widzenia także heroicznych postaw i zachowań".
"To dedykuję wszystkim tym, którzy się śmieją z bohaterszczyzny, bo trzeba umieć się czasami zachowywać. I jest dla nas wielkim honorem, że nasi przodkowie, dokładnie pokolenie moich rodziców, młodzi ludzie wtedy, potrafili się zachować oni i tysiące innych w tym czasie" - dodał wicepremier Gliński.
Wicepremier Gliński w Holandii: nie wybierzemy dobrej przyszłości, jeżeli nie będziemy pamiętać o przeszłości
Minister kultury wskazał, że naszym obowiązkiem jest dbanie o miejsca pamięci i "polskie państwo, poprzez MKiDN i nie tylko, dba o wszystkich polskie cmentarze na całym świecie - po Nową Zelandię, Indie, Kenię, Iran, Uzbekistan". "My wszędzie jesteśmy także tutaj, ale także i miejscowa społeczność o to dba, w tym wypadku państwo holenderskie, które bardzo poważnie podchodzi do tych spraw i dzisiejsze uroczystości zresztą na to wskazują i tego dowodzą" - zaznaczył.
Pomnik saperów w Axel, przed którym wicepremier Gliński złożył wieniec, upamiętnia udział żołnierzy gen. Maczka w bitwie, która rozegrała się w dniach 16–20 września 1944 r. w ramach działań alianckich na rzecz odbicia rejonu Skaldy (dostęp do portów w Antwerpii, Gandawie i Terneuzen). 3. Brygada Strzelców dowodzona przez płk. Franciszka Skibińskiego przystąpiła 17 września w okolicach farmy Dubosch do budowy przeprawy mostowej dla czołgów na kanale Axel-Hulst. Budowa została jednak zauważona przez niemieckich obserwatorów umieszczonych na wieży ciśnień, którzy odpowiedzieli precyzyjnym ogniem artyleryjskim, zabijając 25 saperów i niszcząc znaczną część sprzętu.
Wystawa Muzeum Historii Polski „Generał Stanisław Maczek i jego żołnierze”
Ostatecznie przeprawę udało się zorganizować następnego dnia, kilometr dalej w okolicy Kijkuit, a przemieszczone czołgi zniszczyły niemieckie stanowiska obronne, co umożliwiło 19 września oddziałowi pod dowództwem płk. Zdzisława Szydłowskiego wyzwolenie Axel. Obecnie w miejscu pierwszej przeprawy stoi krzyż wykonany z elementów budowanego mostu oraz pomnik i tablica pamiątkowa płk. Szydłowskiego w Axel. Sam most zaś został nazwany "Gdynia Bridge". Nazwa miała upamiętniać port zbudowany w Polsce po uzyskaniu przez nią niepodległości po I wojnie światowej. Most ten już nie istnieje, ale nazwa przetrwała. Upamiętnia go tablica oraz prywatne muzeum II wojny światowej - "Gdynia Museum" w Axel - założone przez kolekcjonera Mario Maasa Znajduje się ono w zabytkowej stodole, jedynej, która przetrwała wojnę, mimo że znajdowała się w samym centrum walki. Mury tego budynku pamiętają więc bohaterskich Polaków, którzy chronili się w nim przed potężnym ogniem niemieckiej artylerii.
Minister kultury zapalił także znicze na cmentarzu komunalnym w Axel, gdzie znajdują się groby polskich żołnierzy. Spoczywa tam 22 uczestników bitwy o Skaldę. 21 innych, którzy zginęli w czasie walk pochowano na cmentarzu kanadyjskim w Adegem w Belgii. Na cmentarzu jest też pomnik z tekstem z napisem z przodu: "Za Waszą i naszą wolność" z tyłu: "Tutaj spoczywają nasi polscy wyzwoliciele 1944. ("Hier rusten onze Poolse bevrijders 1944").
Wielki szlak bojowy gen. Maczka: Francja, Belgia, Holandia, Niemcy
Pomiędzy pomnikiem polskich saperów w Axel a grobami leży kamień z Tatr jako symbol polskiej ziemi. Za grobami stoi kolumna z plakietką, na której widoczny jest polski orzeł. W centrum Axel znajduje się również pomnik upamiętniający pułkownika Szydłowskiego, który dowodził wyzwoleniem Axel.
1. Dywizja Pancerna gen. Stanisława Maczka powstała 25 lutego 1942 r. na rozkaz Naczelnego Wodza gen. Władysława Sikorskiego. Po przeszkoleniu, w sierpniu 1944 r., w składzie 1. Armii Kanadyjskiej została przerzucona na front zachodni do Francji. Tam też, w bitwie pod Falaise odegrała kluczową rolę w zamknięciu okrążenia wokół niemieckich 7. Armii i 5. Armii Pancernej. Zwycięski szlak bojowy dywizji wiódł następnie przez północną Francję, Belgię, Holandię (polscy żołnierze zdobyli m.in. 19 września Axel - ważny punkt niemieckiej obrony nad kanałem Axel-Hulst, a ich zwycięstwo ułatwiło dalsze działania 1. Armii Kanadyjskiej w rejonie ujścia zachodniej odnogi Skaldy), by 5 maja 1945 r. zakończyć się w niemieckim porcie wojennym w Wilhelmshaven.
Z Axel Katarzyna Krzykowska (PAP)
autor: Katarzyna Krzykowska
ksi/ krap/
