1. Dywizja Pancerna przed inwazją na kontynen. Od lewej: płk. dypl. Kazimierz Dworak, gen. Stanisław Maczek, rtm. T. Wysocki. Scarborough. Lipiec 1944 r. Fot. NAC
List intencyjny ws. utworzenia Memoriału im. gen. Stanisława Maczka zostanie podpisany w sobotę w Bredzie (Holandia). Placówka, kultywująca pamięć o gen. Maczku i 1. Dywizji Pancernej, która 29 października 1944 r. wyzwoliła Bredę, miałaby powstać do 2019 r.
List w imieniu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego podpisze wiceminister kultury Jarosław Sellin. Ze strony holenderskiej będą to - burmistrz Bredy Paul Depla oraz prezes zarządu Muzeum Generała Maczka Frans Ruczyński.
"Cel mojej wizyty to podpisanie listu intencyjnego z władzami miasta Bredy, żeby można było zbudować Memoriał im. gen. Maczka. Chcemy to zrealizować do 2019 roku, do 75. rocznicy wyzwolenia Bredy; przy okazji będzie to też 80. rocznica wybuchu II wojny światowej" - powiedział PAP Sellin.
Wiceminister kultury dodał, że gen. Maczek jest dobrze pamiętany w Bredzie, jest tam honorowany, miał również po wojnie przyznane honorowe obywatelstwo Holandii. "Wielu jego żołnierzy nie tylko tam zostało, bo tam zginęli, ale ci, którzy przeżyli też otrzymali obywatelstwa konkretnych miast, więc ta pamięć jest żywa. Oni sami chcą takiej inicjatywy w swoim mieście. My, jako ministerstwo wraz z Muzeum Historii Polski chcemy ich w tym wesprzeć i będziemy to robić po prostu razem" - podkreślił Sellin.
Pytany, czy MKiDN wesprze finansowo budowę Memoriału, odpowiedział: "W pewnym sensie, można mówić też o wsparciu finansowym, bo będziemy dostarczać materiały do ekspozycji".
"Polskie Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, razem z władzami miasta Breda oraz istniejącym i prowadzonym przez grupę miejscowych entuzjastów Muzeum Generała Maczka w Bredzie, doprowadzą do powstania specjalnego budynku, w którym swoją siedzibę znajdzie muzeum i w którym podtrzymywane będą tradycje i kultywowana będzie pamięć o 1. Dywizji Pancernej, która w październiku 1944 roku wyzwoliła Bredę spod niemieckiej okupacji" - poinformowało PAP ministerstwo kultury.
Zbiórka pieniędzy na miejsce pamięci poświęcone gen. Maczkowi w Bredzie
Jak podało MKiDM, Memoriał ma powstać obok Polskiego Cmentarza Honorowego przy Ettensebaan. "MKiDN zamierza wykonać części ekspozycji w budynku memoriału oraz przygotować wystawę plenerową, promującą historię i szlak bojowy 1. Dywizji Pancernej, która mogłaby być prezentowana w na terenie całej Holandii. Przedsięwzięcie ma zostać zrealizowane do 2019 roku, kiedy to przypada 75. rocznica wyzwolenia Bredy przez Polaków" - napisano w komunikacie.
Podpisanie listu intencyjnego jest jednym z punktów rozpoczynających się w sobotę dwudniowych obchodów 73. rocznicy wyzwolenia Bredy przez 1. Polską Dywizję Pancerną gen. Stanisława Maczka.
W obchodach wyzwolenia Bredy weźmie udział ośmiu ostatnich żyjących żołnierzy gen. Maczka (5 z Polski, 2 z Holandii i 1 z Wielkiej Brytanii), m.in. mjr Marian Słowiński, który służył w 65. batalionie czołgów 1. Pułku Pancernego 1. Dywizji Pancernej. Obecni będą również kpt. Edmund Kazimierz Semrau, kpt. Wacław Butowski, por. Alojzy Jedamski. Wszyscy przeszli trudny szlak bojowy od Francji przez Belgię i Holandię do Niemiec. W upamiętnieniu polskich walk o Bredę weźmie udział również mjr Janusz Gołuchowski, który do pancerniaków trafił już po wojnie i od wielu lat aktywnie działa w środowisku żołnierzy gen. Maczka.
Na uroczystościach obecni będą także m.in. wiceminister kultury Jarosław Sellin, dowódca generalny rodzajów sił zbrojnych gen. dyw. Jarosław Mika, szef Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych Jan Józef Kasprzyk, dyrektor Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie prof. Zbigniew Wawer, prezydent Wrocławia (miasto partnerskie Bredy) Rafał Dutkiewicz, ambasador RP w Królestwie Niderlandów Marcin Czepelak, attache obrony w Królestwie Niderlandów kmdr Andrzej Konkol, dowódca 11. Lubuskiej Dywizji Kawalerii Pancernej z Żagania (która jest spadkobiercą tradycji 1. Dywizji Pancernej) gen. bryg. Stanisław Czosnek.
W Bredzie obecni będą również przedstawiciele instytucji pielęgnujących pamięć o polskiej historii, delegacje szkół noszących imię gen. Maczka, lokalne władze i mieszkańcy miasta, w tym także żyjący w Bredzie Polacy.
Pierwsza Dywizja Pancerna została powołana do życia 25 lutego 1942 r. na rozkaz Naczelnego Wodza gen. Władysława Sikorskiego. Po intensywnym szkoleniu, w składzie 1. Armii Kanadyjskiej, ruszyła ona na otwarty w czerwcu 1944 r. front zachodni. Odegrała znaczącą rolę w bitwie pod Falaise, zamykając okrążenie wokół niemieckich 7. Armii i 5. Armii Pancernej. Zwycięski marsz dywizji pod dowództwem gen. Maczka wiódł przez północną Francję, Belgię i Holandię aż po wielką bazę niemieckiej marynarki wojennej w Wilhelmshaven. "Bijcie się twardo, ale po rycersku" - mówił do swych żołnierzy gen. Maczek.
Po zakończeniu wojny dowódca dywizji gen. Stanisław Maczek pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii. Pozbawiony obywatelstwa polskiego, pracował jako barman w jednym z hoteli w Edynburgu. Generał Maczek doczekał wolnej Polski; zmarł 11 grudnia 1994 r. w Edynburgu, w wieku 102 lat.(PAP)
autor: Katarzyna Krzykowska
edytor: Paweł Tomczyk
ksi/ pat/
