Prof. Jan Żaryn: "czarna legenda" NSZ jest pokłosiem PRL-u

„Historia Narodowych Sił Zbrojnych nie została po dziś dzień w dostatecznym stopniu zbadana, co rzutuje na ich obraz społeczny, który jest totalnie zamglony. NSZ są w zasadzie nieobecne w edukacji powszechnej, a młodzież szkolna nie ma o ich żołnierzach większego wyobrażenia” - powiedział w rozmowie z portalem historycznym dzieje.pl prof. Jan Żaryn. „Bez należytej wiedzy o tej formacji zbrojnej trudno budować jej lepszy wizerunek. W programie nauczania trzeba znaleźć miejsce dla NSZ” - dodał historyk.

Według prof. Żaryna, negatywny stereotyp NSZ jest nadal obecny w powszechnej świadomości Polaków głównie dlatego, że duża część społeczeństwa żyjąca w czasach PRL w kwestii wspomnianej formacji podatna była na komunistyczną propagandę. „Grupa ta jest nośnikiem surrealistycznego obrazu NSZ, co jest pokłosiem PRL. W epoce stalinowskiej zarówno AK, jak i NSZ były przecież przedstawiane jako formacje +zaplutych karłów reakcji+, współpracownicy hitlerowców i pogromcy Żydów” - tłumaczył historyk.

„Historia Narodowych Sił Zbrojnych nie została po dziś dzień w dostatecznym stopniu zbadana, co rzutuje na ich obraz społeczny, który jest totalnie zamglony. NSZ są w zasadzie nieobecne w edukacji powszechnej, a młodzież szkolna nie ma o ich żołnierzach większego wyobrażenia” - powiedział w rozmowie z portalem historycznym dzieje.pl prof. Jan Żaryn.

O ile po okresie stalinowskim - mówił prof. Żaryn - negatywny obraz AK ulegał pewnym zmianom na lepsze, to "czarna legenda" NSZ po tzw. odwilży październikowej nie została odkłamana.

Mówiąc o NSZ badacz przypomniał, że choć w 1942 r. stały one w opozycji do innych struktur Polskiego Państwa Podziemnego, to uznawały jednak Naczelnego Wodza i Rząd Polski na Uchodźstwie. „Ponadto wiosną 1944 r. większość sił NSZ scaliła się z AK. Co prawda na krótko, bo z tej części NSZ-AK powstało pod koniec 1944 r. Narodowe Zjednoczenie Wojskowe - jedna z najważniejszych formacji Żołnierzy Wyklętych, obok Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość. Z NSZ wywodziła się także Organizacja Polska” - powiedział prof. Żaryn.

Historyk przypomniał, że NSZ w momencie powstania w 1942 r. miały jasno sprecyzowane idee polityczne. „Wychodziły z założenia, że wrogami niepodległości Polski są w równym stopniu Niemcy, jak i Sowieci (...). NSZ dążyły do tego, aby granicą przyszłej, wolnej Polski na Zachodzie była Odra i Nysa Łużycka, natomiast na Wschodzie obowiązująca miała być granica ustalona na mocy pokoju ryskiego z 1921 r., wraz z przyłączeniem do Polski Prus Książęcych (...). Polska miała się rozciągać aż do Kłajpedy” -  tłumaczył prof. Żaryn.

„Wizja powojennej Polski kształtowana przez NSZ odbiegała od +sanacyjnego wizerunku kraju+. W ujęciu NSZ powojenna Polska miała być narodowa i chrześcijańska” - podsumował badacz.

Utworzenie Narodowych Sił Zbrojnych miało miejsce 20 września 1942 r. na mocy rozkazu płk Ignacego Oziewicza "Czesława", pierwszego komendanta głównego formacji.

Organizacjami, które utworzyły NSZ były: Organizacja Wojskowa Związek Jaszczurczy, część Narodowej Organizacji Wojskowej, Polski Obóz Narodowo-Syndykalistyczny, Narodowa Konspiracja Niepodległości, Narodowo-Ludowa Organizacja Wojskowa, Zbrojne Pogotowie Narodu, Zakon Odrodzenia Polski i Legion Unii Narodów Słowiańskich, jak również część członków Bojowej Organizacji "Wschód", Korpusu Obrońców Polski, Konfederacji Zbrojnej, Polskiej Organizacji Zbrojnej, Organizacji Wojskowej "Wilki", Związku Kobiet Czynu, Polskich Wojsk Unijnych, Młodego Nurtu i Załogi Partyzantów Wojskowych, a także niektórzy żołnierze Armii Krajowej.
Organem kierującym NSZ została Tymczasowa Narodowa Rada Polityczna.

NSZ liczyły 90-100 tys. żołnierzy, pod względem organizacyjnym były podzielone na 17 okręgów. Największe wpływy miały na Podlasiu, północnym Mazowszu i Lubelszczyźnie.

Waldemar Kowalski (dzieje.pl)

wmk/mjs