Ekspozycja przekazanych non profit przez córkę generała Teresę Hedę-Snopkiewicz do zasobu AAN oryginalnych rozkazów 3 Pułku Piechoty Legionów AK, fotografii partyzantów, materiałów Waldemara Szwieca ps. Robot zgromadzonych przez gen. Antoniego Hedę ps. Szary. Fot. PAP/R. Guz
Ponad sto oryginalnych dokumentów 3. i 4. pułku Piechoty Legionów AK, kilkutomowy, oryginalny dziennik, korespondencja i fotografie żołnierza ZWZ-AK i powojennego podziemia niepodległościowego gen. Antoniego Hedy „Szarego” trafiły do Archiwum Akt Nowych.
Uroczystość przekazania archiwaliów przez córkę generała Teresę Hedę-Snopkiewicz odbyła się w czwartek w siedzibie AAN.
"Warto podkreślić, że zbiory zostały przekazane non profit, w darze dla państwa. Mają one realną wartość historyczną i materialną. Zbiór składa się z ponad 100 oryginalnych dokumentów 3. i 4. pułku Piechoty Legionów AK. Są to dokumenty podstawowe z poziomu dowódczego z ewidencją, rozkazami awansowymi i odznaczeniowymi, meldunki organizacyjne. Jest również kilkutomowy, oryginalny dziennik +Szarego+, jego dokumenty osobiste, korespondencja z okresu więzienia i szereg podstawowych do opisu jego życiorysu, jak i dowodzonych przez niego oddziałów dokumentów" - powiedział PAP zastępca dyrektora Archiwum Akt Nowych Mariusz Olczak.
100. rocznica urodzin Antoniego Hedy-Szarego
W jego ocenie ogromną wartość ma obszerny zbiór ponad 1000 fotografii, z czego kilkaset z okresu wojny i roku 1945, w tym obrazujące akcję na więzienie w Kielcach. "Uzupełnieniem są zdjęcia powojenne z licznych uroczystości kombatanckich, pielgrzymek, spotkań i to począwszy od lat 60. do ostatnich dni +Szarego+ przed jego śmiercią w 2008 roku" - zaakcentował.
W przekazanej spuściźnie prócz dokumentów osobistych "Szarego" znajdują się źródła do badania dziejów terenów radomsko-kieleckich Armii Krajowej – oryginalne rozkazy i meldunki z działań partyzanckich: awanse, nasłuchy radiowe, spisy plutonów i drużyn oraz niepublikowane dotąd fotografie z działalności konspiracyjnej. W przekazanych materiałach znajdują się również dokumenty dotyczące aresztowania, śledztwa i pobytu w więzieniu Antoniego Hedy - protokoły przesłuchań, korespondencja, materiały z czasu stanu wojennego i działalności w środowiskach kombatanckich, a także wspomnienia "Szarego".
80 lat temu powołano Związek Walki Zbrojnej
"W tym archiwum legendy jaką był, na oddzielny opis zasługuje teczka innej legendarnej postaci, mianowicie cichociemnego Waldemara Szwieca ps. Robot, dowódcy II Zgrupowania operującego w okolicach Końskich. Do historii AK przeszło zdobycie w rocznicę września 1939 roku, w dniu 1 września 1943 roku miasta Końskie przez oddział dowodzony właśnie przez +Robota+. Zachował się napisany do rodziców przed zrzutem list, w którym określił on przyczyny zgłoszenia się na ochotnika do lotu do kraju. +Robot+ pisał: +zdecydowałem się dobrowolnie jako ochotnik, gdyż doszedłem do jasnego wniosku, że aby Kraj nasz powstał, pewna ilość ludzi musi być zdecydowana na wszystko+. Podjął to ryzyko i zapłacił za to najwyższą cenę, gdyż zginął w październiku 1943 roku" - podkreślił Olczak.
Jak mówił, kontakt z gen. Hedą AAN nawiązało kilkanaście lat temu. "Udało nam się nagrać wówczas jego obszerną relację video. Nie wiedzieliśmy jednak, że zgromadził tak duże archiwum. Już wówczas był to jeden z nielicznych żyjących dowódców dużych oddziałów partyzanckich i jeden z nielicznych funkcyjnych AK-owców. Zwracał też uwagę swoim niebanalnym, powojennym życiorysem. To przecież legenda, którą pamięta i wspomina wielu, szczególnie na Kielecczyźnie, w Radomskiem, okolicach Piotrkowa i Końskich. Postać niebanalna, na stałe zapisana w historii polskiego podziemia. Do dzisiaj uroczyście obchodzi się w Kielcach zdobycie ubeckiego więzienia w centrum miasta w sierpniu 1945 roku i uwolnienie z niego kilkuset więźniów. Akcją tą dowodził właśnie +Szary+" - dodał zastępca dyrektora AAN.
70 rocznica rozbicia więzienia UB w Kielcach
Antoni Heda "Szary" urodził się 11 października 1916 r. w Małomierzycach koło Iłży. Żołnierz września 1939 r., członek ZWZ-AK, dowódca oddziału partyzanckiego AK na Kielecczyźnie. Od 1945 r. w podziemiu niepodległościowym. Pod jego komendą w sierpniu 1945 r. rozbito ubeckie więzienie w Kielcach i uwolniono kilkuset więźniów politycznych. Aresztowany w lipcu 1948 r. po długotrwałym śledztwie skazany na karę śmierci, którą następnie zamieniono na dożywotnie więzienie. Więziony był na Rakowieckiej, w Rawiczu i Wronkach.
Zwolniony w 1956 r., całkowicie zrehabilitowany dopiero w III Rzeczpospolitej. Po wyjściu na wolność zaangażowany w upamiętnianie miejsc zbrodni wojennych oraz walk i męczeństwa narodu polskiego. W latach 1980-81 organizator Krajowego Koła Kombatantów przy NSZZ Solidarność i jego pierwszy przewodniczący. Internowany 13 grudnia 1981 r., zwolniony z Białołęki w czerwcu 1982 r. Aktywną działalność społeczną prowadził do końca życia. Awansowany przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego w 2006 r. do stopnia generała brygady. Zmarł 14 lutego 2008 r. (PAP)
autor: Anna Kondek-Dyoniziak
akn/ pat/
