Wiceminister infrastruktury Kazimierz Smoliński (centrum-P), europosłanka Anna Fotyga (centrum-L) podczas obchodów 100. rocznicy pobytu Józefa Piłsudskiego oraz Kazimierza Sosnkowskiego w gdańskim areszcie. Fot. PAP/R. Jocher
100. rocznicę osadzenia przez władze pruskie w gdańskim więzieniu komendanta Legionów Polskich brygadiera Józefa Piłsudskiego, późniejszego naczelnika państwa i pierwszego marszałka Polski oraz płk. Kazimierza Sosnkowskiego, uczczono w sobotę w Gdańsku.
Uroczystość rozpoczęła inscenizacja historyczna. Grupa rekonstrukcyjna w umundurowaniu pruskim wyprowadziła z holu Dworca Głównego PKP w Gdańsku osoby odgrywające postaci Piłsudskiego i Sosnkowskiego i w przemarszu przez ulice miasta eskortowała ich do Aresztu Śledczego w Gdańsku.
Na miejscu historię pobytu w więzieniu Piłsudskiego i Sosnkowskiego przedstawił b. zastępca dyrektora Aresztu Śledczego w Gdańsku mjr w st. spocz. Waldemar Kowalski.
Rzecznik prasowy dyrektora Aresztu Śledczego w Gdańsku kpt. Marek Stuba poinformował, że uczestnicy uroczystości, wśród których był m.in. wiceminister infrastruktury i budownictwa Kazimierz Smoliński, obejrzeli celę specjalną, w której przed 100 laty przebywał Piłsudski.
Na zakończenie złożono kwiaty pod tablicą poświęconą pamięci Piłsudskiego i Sosnkowskiego, odsłoniętą na murze Aresztu Śledczego w Gdańsku 11 listopada 2009 r.
W lipcu 1917 r. nastał tzw. "kryzys przysięgowy", gdy w odpowiedzi na wezwanie Józefa Piłsudskiego, żołnierze I i III Brygady Legionów Polskich odmówili złożenia przysięgi na "wierne braterstwo broni z Niemcami i Austro-Węgrami". Niemcy uznali to za przejaw buntu. Legiony zostały rozwiązane, ponad trzy tysiące legionistów internowano, natomiast brygadiera Józefa Piłsudskiego oraz pułkownika Kazimierza Sosnkowskiego aresztowano.
Do Gdańska aresztanci zostali dowiezieni pociągiem 23 lipca 1917 r., około godziny 1.00 w nocy. Z dworca doprowadzono ich do więzienia. Więźniów umieszczono w dzisiejszym oddziale V Pawilonu Centralnego Aresztu Śledczego.
Piłsudski i Sosnkowski trafili do Gdańska, gdyż miasto to znajdowało się wówczas w strefie przyfrontowej i dużo łatwiej można było wydawać surowsze wyroki, z karą śmierci włącznie.
Obu więźniom przyznano pewne przywileje, odnośnie ubioru, zgody na posiłki z miejskiej restauracji czy możliwość korzystania z książek i prasy. Piłsudski przebywał w większej celi i mógł zachować mundur.
Dzięki staraniom ks. Alojzego Rapiora, działacza Polonii Gdańskiej, który w tym czasie odbywał w Gdańsku służbę wojskową jako tłumacz i sekretarz sądu wojennego, więźniowie uniknęli surowych wyroków i po tygodniowym pobycie w Gdańsku, w dniu 29 lipca, odesłano ich do więzień w głąb Niemiec.
"Piłsudski trafił do Magdeburga, a Sosnkowski do Wesel. Do Polski wrócili 10 listopada 1918 roku, w aureoli prześladowanych bohaterów i stali się symbolem niepodległej Polski" – przypomniał kpt. Stuba.
Sobotnia uroczystość zainaugurowała cykl obchodów stulecia odzyskania przez Polskę niepodległości, w ramach programu "Niepodległa" na lata 2017-2021 w województwie pomorskim. (PAP)
rop/ je/
