Szwadron 13. Pułku Ułanów Wileńskich w Grodnie w grudniu 1919. Źródło: Ośrodek KARTA
Defilada, pokazy wojskowego wyszkolenia i sprawności bojowej oraz Gala Ułańska – to niektóre wydarzenia zaplanowanych na sobotę w Kielcach uroczystości 100. rocznicy powstania 13. Pułku Ułanów Wileńskich.
Przedsięwzięcie organizuje Fundacja Kieleckiego Ochotniczego Szwadronu Kawalerii im. 13. Pułku Ułanów Wileńskich – organizacja patriotyczno-wychowawcza, która jest spadkobiercą i kontynuatorem tradycji 13. Pułku Ułanów Wileńskich z Nowej Wilejki. W stolicy województwa świętokrzyskiego tradycje pułku podjęli w latach 80. ub. wieku kieleccy harcerze, co obecnie kontynuuje fundacja.
Celem przedsięwzięcia - jak podkreślają jego organizatorzy - jest umocnienie funkcjonowania Rodziny Pułkowej "trzynastaków" oraz przywołanie pamięci i bojowych dokonań jednego z najwaleczniejszych pułków kawalerii II Rzeczpospolitej, za jaki uważa się 13. Pułk Ułanów Wileńskich.
Jak zapowiedział we wtorkowej rozmowie z PAP dowódca kieleckiego szwadronu Robert Mazur, w uroczystościach w stolicy województwa świętokrzyskiego będą brali udział m. in. żołnierze z 25. Brygady Kawalerii Powietrznej, Szwadronu Kawalerii Wojska Polskiego i orkiestra wojskowa.
Sobotnie uroczystości rozpocznie msza św. w kieleckiej katedrze. Główną część obchodów zaplanowano po godz. 14. na pl. Wolności – odbędzie się tu apel pamięci w hołdzie poległym i zmarłym żołnierzom pułku oraz defilada z udziałem kompanii reprezentacyjnej 25. Brygady Kawalerii Powietrznej z Tomaszowa Mazowieckiego. Przeprowadzone zostaną pokazy wyszkolenia i sprawności bojowej żołnierzy tej jednostki oraz Szwadronu Kawalerii Wojska Polskiego z Warszawy. Zagra orkiestra wojskowa z Krakowa.
Z kolei na Rynku będzie można posłuchać Kapeli Wileńskiej z Wilna.
"Czynimy starania, aby kompania rozpoznawcza 25. batalionu dowodzenia 25. Brygady Kawalerii Powietrznej, przejęła dziedziczenie tradycji pułku - w Wilnie, w miejscu powstania pułku - w grudniu tego roku" – zaznaczył Mazur. Wyjaśniał, że idea wymaga decyzji na szczeblu ministerialnym, po której m. in. ta kompania będzie nosiła odpowiedni przydomek i właściwy znak pułkowy.
Wieczorem na ścianie Wojewódzkiego Domu Kultury im. Józefa Piłsudskiego, zostanie odsłonięta tablica, upamiętniająca żołnierzy pułku, bohaterów walk "o niepodległość kraju i polskość Kresów Wschodnich w latach 1918-1944" – głosi inskrypcja na tablicy.
Następnie w sali widowiskowej WDK odbędzie się uroczysta gala, podczas której zaprezentowany zostanie dorobek kieleckiego szwadronu. Przewidziane jest także wystąpienie wicemera Wilna i przedstawicieli rodzin pułkowych. Zaproszeni goście wezmą też udział w Balu Ułańskim.
Patronat honorowy nad wydarzeniem objął prezydent Andrzej Duda oraz Minister Obrony Narodowej.
Historia pułku sięga grudnia 1918 r. kiedy to oddziały konne "Samoobrony Krajowej Litwy i Białorusi", które znajdowały się w pobliżu Wilna, połączyły się w majątku Pośpieszka, a kilka dni dni później przyjęły nazwę 1. Pułku Ułanów Wileńskich. Po reorganizacji w Wojsku Polskim, w czerwcu 1919 r. formację przemianowano na 13. Pułku Ułanów.
Pułk, który wyspecjalizował się w zagonach (rajdach) na tyły nieprzyjaciela, uczestniczył m. in. wojnie polsko-bolszewickiej. Po wyprawie kijowskiej w 1920 r. w formacji znalazło się wielu mundurowych z rozformowanego ochotniczego pułku tatarskiego ułanów im. pułkownika Mustafy Achmatowicza (służyli w nim Tatarzy zamieszkujący kresy północno-wschodnie). Potem przy pułku funkcjonował szwadron tatarski.
Od 1922 r. pułk stacjonował w garnizonie Nowa Wilejka (obecnie dzielnica litewskiego Wilna). W 1927 r. minister spraw wojskowych marszałek Józef Piłsudski ustalił i zatwierdził 30 kwietnia jako datę święta pułkowego, którą w 1928 r. zmienił na 25 lipca. W marcu 1930 r. jednostce nadano nazwę "13 Pułk Ułanów Wileńskich".
W wojnie obronnej 1939 r. żołnierze pułku walczyli m. in. pod Piotrkowem Trybunalskim i na Lubelszczyźnie. Część z nich brała udział także w walkach w 1940 r. - we Francji. 13. Pułk Ułanów Wileńskich funkcjonował również jako oddział Armii Krajowej.
Przedstawiciele Kieleckiego Ochotniczego Szwadronu Kawalerii im. 13. Pułku Ułanów Wileńskich prowadzą pokazy historyczne, wspierają polskie szkoły na Litwie, angażują się w organizację wydarzeń i uroczystości patriotycznych, realizują działalność edukacyjną. (PAP)
autor: Katarzyna Bańcer
ban/ pat/
