Uroczystość odsłonięcia nagrobka generała Mikołaja Osikowskiego w Kirkcaldy. Fot. Konsulat Generalny RP w Edynburgu
Nagrobek generała Mikołaja Osikowskiego, oficera armii gen. Józefa Hallera i uczestnika wojny polsko-bolszewickiej, który przez prawie 70 lat spoczywał w bezimiennym grobie, odsłonięto w sobotę w szkockiej miejscowości Kirkcaldy.
Postawienie nagrobka gen. Osikowskiego było możliwe dzięki wspólnym wysiłkom Instytutu Pamięci Narodowej, Konsulatu Generalnego RP w Edynburgu oraz władz hrabstwa Fife.
Wojna polsko-bolszewicka
"Cieszę się, że po latach starań licznych osób i instytucji gen. Mikołaj Osikowski, wielokrotnie dekorowany uczestnik Bitwy Warszawskiej i mieszkaniec miasta Kirkcaldy, zostaje wreszcie uhonorowany w należny sposób. Jest on jednym z wielu polskich żołnierzy, którzy po wojnie, nie mogąc powrócić do Polski, osiedlili się w Szkocji i stali się filarem mocnych polsko-szkockich relacji, trwających po dziś dzień" - powiedział podczas uroczystości na cmentarzu Hayfield Cemetary w Kirkcaldy ambasador RP w Wielkiej Brytanii Arkady Rzegocki.
"Jednocześnie jego wysiłki wojenne nigdy nie zostały upamiętnione w Kirkcaldy. Odsłaniając nagrobek, oddajemy hołd temu cichemu bohaterowi, który narażał swoje życie w walce za Ojczyznę. Wierzę, że dzięki temu, miejscowa, oraz szersza brytyjska, społeczność pozna historię tego wyjątkowego człowieka i będzie go traktowała jako jednego ze swoich wybitnych mieszkańców" - dodał ambasador.
Urodzony w 1873 r. w Skierniewicach Mikołaj Osikowski w 1892 r. wstąpił do armii carskiej. W latach 1918-19 był oficerem Armii Polskiej we Francji. Do kraju przybył na czele 1. Dywizji Strzelców Polskich. W lipcu 1919 r. został zastępcą dowódcy piechoty 2. Dywizji Strzelców Polskich, a we wrześniu 1919 r. dowódcą XXI Brygady Piechoty.
Order Virtuti Militari – „nagroda wybitnych czynów wojennych”
Był uczestnikiem wojny polsko-bolszewickiej. 12 sierpnia 1920 r. objął dowództwo Grupy Dolnej Wisły, w nocy z 18 na 19 sierpnia 1920 r. walczył z wojskami bolszewickimi w Płocku, a od 20 września 1920 r. dowodził Dywizją Litewsko-Białoruską. We wrześniu 1921 r. został dowódcą 29 Dywizji Piechoty w Grodnie. W maju 1922 r. został generałem brygady. Po przejściu w stan spoczynku w 1923 r. zamieszkał na Wileńszczyźnie. Po kampanii wrześniowej 1939 r. przedostał się do Francji, a następnie do Wielkiej Brytanii gdzie przebywał w Stacji Zbornej Oficerów Rezerwy w Rothsay. Po zakończeniu wojny pozostał w Szkocji, gdzie zmarł w Kirkclady w 1950 r.
Gen. Osikowski otrzymał Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari, Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, Krzyż Niepodległości. Czterokrotnie został odznaczony Krzyżem Walecznych, dwukrotnie – Złotym Krzyżem Zasługi oraz Medalem Międzysojuszniczym „Médaille Interalliée”.
Jak mówił w rozmowie z PAP Adam Siwek, dyrektor Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa w IPN, przygotowania do postawienia nagrobka gen. Osikowskiego trwały około roku. "Na informację o tym zapomnianym, nieoznaczonym grobie trafiliśmy w internecie, na forach używanych przez Polaków mieszkających w Szkocji. Okazało się, że jest tutaj pochowany generał Wojska Polskiego, kawaler Virtuti Militari, a jego grób nie jest w żaden sposób oznaczony. Więc było dla nas oczywiste, żeby podjąć starania, by ten grób odpowiednio urządzić; by pojawiła się tablica pamiątkowa z pełną informacją o zasługach generała" - powiedział.
Dr hab. P. Szlanta: powstanie Armii Polskiej we Francji było możliwe po umiędzynarodowieniu sprawy polskiej
Wyjaśnił on, że sytuację komplikował fakt, że w tym nieoznaczonym grobie gen. Osikowski nie spoczywał sam, lecz było tam jeszcze ciało majora Wojska Polskiego, drugiego żołnierza Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, a także - z niewiadomych powodów - szkockiego dziecka. Wszystkich ich wspomniano na odsłoniętym nagrobku.
Adam Siwek zaapelował też, by zgłaszać do IPN wszystkie przypadki zapomnianych czy zagrożonych likwidacją grobów polskich weteranów.
W odsłonięciu nagrobka, oprócz ambasadora Rzegockiego i dyr. Siwka, wzięli udział także konsul generalny RP w Edynburgu Ireneusz Truszkowski, marszałek województwa kujawsko-pomorskiego Piotr Całbecki, zastępca prezesa IPN Jan Baster, władze hrabstwa Fife oraz rodzina gen. Osikowskiego.
To już kolejna inicjatywa w Szkocji upamiętniająca polskich żołnierzy. W zeszłym roku, przy okazji 100. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości, w Edynburgu odsłonięto pomnik gen. Stanisława Maczka.
Z Londynu Bartłomiej Niedziński (PAP)
bjn/ mal/
