Artykuły historyczne

Zapomniana ofiara marcowej nagonki

W 1967 r. – po wybuchu wojny izraelsko-arabskiej (tzw. wojny sześciodniowej) – władze peerelowskie rozpoczęły nagonkę antysemicką. Jej apogeum przypadło po młodzieżowym buncie – Marcu 1968. W wyniku tej kampanii doszło do wielu ludzkich dramatów, a z Polski wyemigrowało około 13 tysięcy polskich Żydów. Mało osób o tym wie, ale przyniosła ona również co najmniej jedną ofiarę śmiertelną. Był nią Gustaw (Gutman) Wajnsztok, który w połowie maja 1968 r. popełnił samobójstwo. Kim był? Jak do tego doszło?

W Okopach Świętej Trójcy – 255 lat temu upadła twierdza-symbol

255 lat temu, 8 marca 1769 r. wojska rosyjskie zdobyły Okopy Świętej Trójcy. Dowodzona przez Kazimierza Pułaskiego nieliczna załoga, przez kilka godzin stawiała opór przeważającym siłom wroga. Obrona stała się jednym z symboli Konfederacji Barskiej. Twierdzę utożsamiano z ostatnim przyczółkiem wiary i wolności.

Marzec ’68: „Niepodległość bez cenzury” – młodzi przeciwko reżimowi komunistycznemu

8 marca 1968 r. odbył się wiec protestacyjny studentów UW w związku ze zdjęciem wystawianych w Teatrze Narodowym „Dziadów” oraz relegowaniem z uczelni Adama Michnika i Henryka Szlajfera. Stało się to początkiem tzw. wydarzeń marcowych, czyli buntu młodzieży przeciw reżimowi i walk frakcji w PZPR.

80 lat temu Niemcy aresztowali Żydów ukrywanych w bunkrze „Krysia” oraz ich opiekunów

7 marca 1944 r. Niemcy odkryli na warszawskiej Ochocie bunkier „Krysia”, w którym rodzina Wolskich przez dwa lata ukrywała Żydów – m.in. historyka Emanuela Ringelbluma. Aresztowani – wraz z Mieczysławem Wolskim i Januszem Wysockim – zostali zamordowani kilka dni później w ruinach getta.

75 lat temu z wyroku sądu komunistycznego zamordowano Hieronima Dekutowskiego „Zaporę”

75 lat temu, 7 marca 1949 roku, w więzieniu mokotowskim zamordowano Hieronima Dekutowskiego, żołnierza Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Cichociemnego, dowódcę oddziałów partyzanckich AK i WiN. Został skazany przez władze komunistyczne na karę śmierci i stracony, a jego szczątki ukryto.

Młodzi w obronie krzyża, czyli strajk w Miętnem

40 lat temu w Miętnem na Mazowszu uczniowie zaprotestowali przeciw usuwaniu krzyży ze ścian sal lekcyjnych. „Krzyż w klasie staje się nie tylko religijnym wyznaniem wiary, prawdy sumienia, znakiem wspólnoty wierzących. Jest również symbolem narodowym” – komentowano na falach Radia Wolna Europa.

5 marca 1946 r. Winston Churchill ogłosił zapadnięcie „żelaznej kurtyny”

5 marca 1946 r. Winston Churchill w przemówieniu wygłoszonym w amerykańskim Fulton powiedział, że Europę podzieliła „żelazna kurtyna” i ostrzegł przed ekspansją komunizmu. Było to pierwsze publiczne użycie tego określenia, które miało się stać symbolem rozpoczynającej się konfrontacji Zachodu ze Związkiem Sowieckim.

71 lat temu zmarł Józef Stalin. Zaprowadził system wzajemnej podejrzliwości i terroru

71 lat temu, 5 marca 1953 roku, zmarł Józef Stalin. Ofiarami jego represji padły miliony ludzi, m.in. Polacy, ale też przywódcy partii bolszewickiej, bo potraktował ich jako konkurentów dla swojej dyktatorskiej władzy.

76 lat temu rozpoczął się proces rtm. Witolda Pileckiego

3 marca 1948 r. przed Rejonowym Sądem Wojskowym w Warszawie rozpoczął się proces rotmistrza Witolda Pileckiego, oficera AK i 2 Korpusu Polskiego, organizatora konspiracji w niemieckim obozie Auschwitz, powstańca warszawskiego. Komunistyczny sąd skazał rotmistrza na karę śmierci; wyrok wykonano 25 maja 1948 r.

90 lat temu urodził się Jacek Kuroń, legenda opozycji antykomunistycznej

3 marca 1934 roku urodził się Jacek Kuroń, czołowy działacz opozycji antykomunistycznej, twórca KOR. „Jego nauka, że cel nie uświęca środków, ale środki mogą wypaczyć cel, jest zasadnicza i godna stałego przypominania” – powiedział o nim prof. Andrzej Friszke w biografii Kuronia wydanej w 2018 r.