Otwarcie wystawy „Szablą i krzyżem. Pokaz obrazu Jana Henryka Rosena w Stulecie Cudu nad Wisłą 1920” w Bibliotece Królewskiej Zamku Królewskiego w Warszawie. Fot. PAP/R. Guz
Obraz Jana Henryka Rosena „Polska – Matka świętych, tarcza chrześcijan” można oglądać od piątku na Zamku Królewskim w Warszawie z okazji 100-lecia Cudu nad Wisłą na pokazie „Szablą i krzyżem”. To pierwsza publiczna ekspozycja monumentalnego dzieła w Polsce.
Dyrektor Zamku Królewskiego w Warszawie Wojciech Fałkowski podczas czwartkowego briefingu prasowego opowiadał, że dzieło zostało namalowane na zamówienie Episkopatu Polski na Międzynarodową Wystawę Prasy Katolickiej, która odbyła się w Watykanie z okazji 75. rocznicy powstania watykańskiego dziennika "L'Osservatore Romano". Dziennik ten powstał w 1861 r., a wystawa rozpoczęła się 12 maja 1936 r. Obraz Rosena zajmował główne miejsce w pawilonie polskim.
Ks. Ignacy Skorupka – symbol Bitwy Warszawskiej
W ocenie Fałkowskiego obraz "powstał, żeby pokazać chwałę polskiego oręża i wielkość Polski, jej historii, jej przywiązanie do wiary, a przez swoje późniejsze losy pokazuje tragizm naszych dziejów". Po zakończeniu wystawy, która trwała rok, obraz był przechowywany w Watykanie. Jak mówił dyrektor Zamku Królewskiego, po wojnie fryz ten do przywiózł do Polski kard. Stefan Wyszyński. Do teraz dzieło znajduje się w Pałacu Arcybiskupim przy ul. Miodowej w Warszawie.
Komisarz pokazu dr Mariusz Klarecki opowiadał, że Jan Henryk Rosen jest postacią dotychczas prawie nieznaną. "Głownie znany był z realizacji polichromii w katedrze ormiańskiej we Lwowie w latach 20. XX wieku. Za to jest on bardzo znany w Stanach Zjednoczonych, z powodu jego prac powojennych". "Przez 45 lat pobytu w USA ozdobił wiele instytucji państwowych i kościelnych. Jest też twórcą najbardziej monumentalnych mozaik" - opowiadał.
Klarecki powiedział, że obraz "Polska - Matka świętych, tarcza chrześcijan" powstał w niecałe dwa miesiące. Jego zdaniem fakt ten, jak i również problemy techniczne z przewiezieniem tak wielkiego fryzu z Polski do Watykanu spowodowały wymuszenie techniki wykonania pracy. Artysta użył techniki "aux trois crayons" - trzech kredek. Skorzystał z czerni, czerwieni oraz sangwiny. Klarecki zwrócił uwagę, że "do tego dodane jest złoto, które podnosi wartość i efekt wizualny całości". Zauważył, że obraz pod względem konserwatorskim jest bardzo delikatny, bo narysowany na tekturze, która została naklejona na płótnie.
„1920. Cud Wisły” – wystawa w Muzeum Narodowym w Krakowie
Klarecki zwrócił uwagę, że "obraz przedstawia grupę postaci, które miały wpływ na dzieje kulturalne i militarne Rzeczpospolitej". Wymienił św. Jan Kantego, Jana Kochanowskiego, św. Stanisława Kostkę, kard. Stanisława Ledóchowskiego, św. Jozafata. "W centralnym miejscu widzimy panoramę wzgórza wawelskiego opartą na XVII-wiecznych przekazach graficznych, nad nim ryngraf z wizerunkiem Matki Boskiej Częstochowskiej. Centralną częścią obrazu jest ks. Ignacy Skorupka podtrzymywany przez żołnierza polskiego. Obok słynni wodzowie - Jan III Sobieski, Józef Piłsudski - oraz werblista" - powiedział.
Oprócz obrazu Rosena w ramach ekspozycji "Szablą i krzyżem" można zobaczyć obrazy "Potyczka ułanów z Kozakami" Wojciecha Kossaka oraz "Marszałek Józef Piłsudski na Kasztance" A. B. Szczerbińskiego. Ekspozycję można oglądać do 27 września w ramach Trasy Królewskiej. Wystawie towarzyszy okolicznościowa publikacja "Szablą i krzyżem. Pokaz obrazu Jana Henryka Rosena w stulecie Cudu nad Wisłą 1920".
„Katedra ormiańska we Lwowie i jej twórcy” – wystawa w wilanowskiej oranżerii
Jan Henryk Rosen urodził się w 1891 r. w Warszawie w rodzinie protestanckiej. Jego ojciec był słynnym batalistą. Dzieciństwo Rosen spędził w Paryżu, tam wraz z rodziną przeszedł na katolicyzm. Artysta studiował w Szwajcarii, Monachium oraz w Paryżu. W czasie I wojny światowej walczył z 11 pułkiem kirasjerów pod Ypres i nad Sommą. W 1917 r. wstąpił do armii polskiej, w 1921 r. wrócił do Polski, gdzie podjął pracę w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. W tym czasie uczył się również w Miejskiej Szkole Sztuk Zdobniczych i Malarstwa. Również w 1921 r. wystawił swoje dzieła po raz pierwszy na zbiorowej wystawie "Grupy 12" w Zachęcie. Cztery lata później zaprezentował tam 12 obrazów, zainspirowanych scenami ze "Złotej Legendy" Jakuba de Voragine. W 1929 r. Rosen ukończył dekorację malarską we wnętrzu katedry ormiańskiej we Lwowie. Artysta wykładał na Politechnice Lwowskiej w latach 30. XX w.
Jest autorem m.in. polichromii kaplicy na Kahlenbergu pod Wiedniem, malowidła w prezbiterium kościoła w Podkowie Leśnej, malowideł w kaplicy Seminarium Duchownego w Przemyślu oraz w kościele parafialnym pw. Św. Marcina w Krościenku Wyżnym koło Krosna. Na prośbę papieża Piusa XI namalował w latach 30. w kaplicy w letniej papieskiej rezydencji w Castel Gandolfo dwa freski. Przedstawiają one księdza Augustyna Kordeckiego broniącego Jasnej Góry w 1655 r. i księdza Ignacego Skorupkę na czele żołnierzy polskich podczas walk z Armią Czerwoną w 1920 r. W 1937 r. emigrował do Stanów Zjednoczonych na zaproszenie ambasadora RP, hr. Jerzego Potockiego. Tam wykonał m.in. murale w budynku ambasady oraz dekoracje polskiego pawilonu na Wystawie Światowej w Nowym Jorku. W Stanach artysta został do końca życia. Był m.in. wykładowcą sztuki sakralnej The Catholic University of America w Waszyngtonie. Zmarł w 1982 r. w Arlington. (PAP)
Autor: Olga Łozińska
oloz/ wj/
