W Białymstoku zakończyły się w piątek dwudniowe cerkiewne uroczystości związane z 31. rocznicą przeniesienia tam z Grodna na Białorusi relikwii męczennika Gabriela, świętego Ziemi Białostockiej i patrona prawosławnej młodzieży.
W czwartek po południu relikwie wróciły do Białegostoku ze Zwierek k. Zabłudowa (Podlaskie), gdzie były przechowywane od maja, od dorocznych uroczystości ku czci męczennika. Zwierki to rodzinna miejscowość św. Gabriela, jedenaście lat temu konsekrowano tam cerkiew pod jego wezwaniem, jest tam też żeński monaster.
W piątek głównej liturgii w białostockiej katedrze prawosławnej św. Mikołaja, zakończonej procesją z relikwiami Gabriela, wzięli udział nie tylko hierarchowie polskiej Cerkwi, ale również delegacje Bułgarskiego Kościoła Prawosławnego i patriarchatu jerozolimskiego.
Podczas czwartkowych wieczornych uroczystości przedstawiciele Cerkwi bułgarskiej otrzymali od ordynariusza prawosławnej diecezji białostocko-gdańskiej arcybiskupa Jakuba ikonę z cząstką relikwii Męczennika Gabriela.
Gabriel Gowdel urodził się w 1684 r. w pobożnej prawosławnej rodzinie chłopskiej. Gdy miał sześć lat, został w nieznanych okolicznościach uprowadzony z domu i zamordowany. Pochowano go na cmentarzu w rodzinnej miejscowości. Chowano tam również dzieci, które zmarły podczas zarazy w 1720 r. W trakcie jednego z pogrzebów przypadkiem odkopano ciało Gabriela. Okazało się, że jest ono w nienaruszonym stanie. Cudownie ocalałe szczątki przeniesiono do krypty w cerkwi w Zwierkach. Uważa się, że wydarzenie to przyczyniło się do ustania epidemii.
Kult Gabriela rósł z biegiem lat, głównie za sprawą uzdrowień przy jego grobie. Po pożarze w 1746 r. kaplicy w Zwierkach relikwie przeniesiono do pobliskiego Zabłudowa, a potem przez wiele lat wędrowały one po Kresach Wschodnich. Trafiły do Słucka, Mińska, potem do Grodna na Białorusi.
Dzięki porozumieniu z białoruską Cerkwią we wrześniu 1992 r. uroczyście przeniesiono je do białostockiej katedry św. Mikołaja.
Prawosławni duchowni podkreślają, że wydarzenie to miało ogromne znaczenie dla odrodzenia życia religijnego w regionie, a w uroczystościach uczestniczyło wtedy ponad 100 tys. osób. Jak wspominają ich uczestnicy, było to wydarzenie religijne o znaczeniu nie tylko dla prawosławnych. W mijanych miejscowościach ludzie wychodzili na ulice, biły dzwony nie tylko w cerkwiach, ale też w kościołach.
Od 1997 r., kiedy obchodzono piątą rocznicę przeniesienia relikwii św. męczennika Gabriela z Grodna do Białegostoku, uroczystościom towarzyszą Białostockie Dni Muzyki Cerkiewnej. W piątkowy wieczór w białostockiej cerkwi św. Ducha wystąpi pięć chórów z Białegostoku, Zaścianek i Fast. Organizatorem koncertu jest prawosławna diecezja białostocko-gdańska.
Dokładnych danych co do liczby prawosławnych w Polsce nie ma. Hierarchowie Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego szacują, że wiernych jest ok. 500 tys. Taką liczbę podał też GUS w opublikowanym kilka miesięcy temu raporcie "Wyznania religijne w Polsce w latach 2019–2021". Największe skupiska wiernych Cerkwi są w Podlaskiem.
W poprzednim spisie powszechnym przynależność do Kościoła prawosławnego w Polsce zadeklarowało 156 tys. osób, dane te uznawane są jednak przez hierarchów Cerkwi za niemiarodajne. Danych o wyznaniach z ostatniego spisu, przeprowadzonego w 2021 r., jeszcze nie ma.(PAP)
Autor: Robert Fiłończuk
rof/ joz/