"Anna i Sara" - 12 odcinek serii "Nie tylko Ulmowie" na kanale IPNtv
Dwunasty odcinek serii "Nie tylko Ulmowie" opowiada o Annie Bogdanowicz, żonie kolaborującego z Niemcami burmistrza Kielc, która pomagała żydowskiej przyjaciółce Sarze Diller. Film "Anna i Sara" jest już dostępny na kanale IPNtv.
Bogdanowicz i Diller były absolwentkami Prywatnego Seminarium Nauczycielskiego w Jaśle; przed wybuchem wojny pracowały jako nauczycielki. We wrześniu 1939 r., gdy rozpoczęła się niemiecka okupacja, Anna z rodziną mieszkała w Kielcach, Sara zaczęła udzielać korepetycji synowi Anny. Kobiety utrzymywały bliskie kontakty, które ograniczyło dopiero utworzenie przez Niemców w mieście dzielnicy żydowskiej.
"W sierpniu 1942 roku, tuż przed likwidacją jasielskiego getta, Sara Diller zdobyła metrykę na nazwisko Maria Janina Dubiel. To pozwoliło Annie Bogdanowicz oraz doktorowi Julianowi Neyowi, przyjacielowi Sary, przygotować ucieczkę. Wieczorem 14 sierpnia 1942 roku Sara wykradła się z getta i poszła na dworzec, gdzie czekała na nią Anna. Po ryzykownej podróży (sama metryka nie była dla Niemców dokumentem tożsamości) przez Tarnów i Kraków kobiety dotarły do Kielc" - napisała Edyta Krężołek w przesłanym PAP artykule.
Bogdanowicz nie mogła jednak przyjąć przyjaciółki w swoim domu, ponieważ jej mąż od marca 1941 roku pełnił - z niemieckiego powołania - funkcję burmistrza miasta Kielce i był nieprzychylnie nastawiony do Żydów. Zapewniła jednak Sarze tymczasowe lokum u znajomych nauczycieli – małżeństwa Gościejów – oraz fałszywy dowód tożsamości, który umożliwiał zameldowanie oraz otrzymanie niezbędnych do życia kartek żywnościowych.
Naukowcy oceniają, że Niemcy w czasie II wojnie światowej zamordowali za pomoc Żydom około tysiąca Polaków. Dzięki heroicznej działalności wielu mieszkańców Polski udało się uratować kilkadziesiąt tysięcy polskich obywateli pochodzenia żydowskiego.
Kolejnym mieszkaniem w Kielcach, znalezionym również dzięki Bogdanowicz, był pokój wynajmowany od nieświadomej niczego rodziny kolejarskiej. "Sara podjęła pracę opiekunki do dzieci. W tym czasie Anna regularnie odwiedzała przyjaciółkę, wspomagała ją również żywnością" - napisała Krężołek.
Gdy w październiku 1942 roku w Jaśle Niemcy aresztowali doktora Juliana Neya, Sara ponownie zmieniła miejsce zamieszkania, tym razem na położoną pod Kielcami leśniczówkę. Miała tam również pracować jako opiekunka do dzieci leśniczego Rojka.
6 listopada 1942 roku Niemcy aresztowali Annę Bogdanowicz wraz z mężem i synem. Anna została uwięziona w Auschwitz. Tam, według oficjalnych danych, zmarła na tyfus 14 czerwca 1943 roku. Zdążyła jednak ostrzec przyjaciółkę, która szybko opuściła leśniczówkę i wyjechała do Krakowa, a następnie do Warszawy, gdzie przebywała pod fałszywym nazwiskiem.
Lekcje IPN o Polakach, którzy ratowali Żydów
Sara Diller we wrześniu 1943 roku - jako Maria Helena Solecka - wyjechała na przymusowe roboty do Austrii, pracowała jako służąca w miejscowości Bludenz. Pod koniec kwietnia 1945 roku przez Liechtenstein dotarła do Szwajcarii, skąd w maju 1946 roku wyjechała do Izraela.
Kolejne odcinki cyklu "Nie tylko Ulmowie" prezentowane będą do końca maja w każdy piątek o godzinie 10. Dotychczas opublikowano m.in. filmy: "Czerwone korale" o rodzinach Gądków, Kucharskich, Książków i Nowaków z Wolicy i Wierzbicy k. Miechowa, "Ukrywani uciekli, gospodarze zabici" o rodzinie Balawendrów z Zalesia k. Lubaczowa, "Bunkier pod łóżkiem" o rodzinie Kobylców z Michałkowic k. Katowic oraz "Ukryli osiemnastu Żydów" o rodzinie Andrzejczyków, "Ocaliła 200 Żydów" o Zofii Klemens.
Naukowcy oceniają, że Niemcy w czasie II wojnie światowej zamordowali za pomoc Żydom około tysiąca Polaków. Dzięki heroicznej działalności wielu mieszkańców Polski udało się uratować kilkadziesiąt tysięcy polskich obywateli pochodzenia żydowskiego.(PAP)
Autorka: Anna Kruszyńska
akr/ miś/
