Polska Baza Genetyczna Ofiar Totalitaryzmów w pracach przy ekshumacji polskich ofiar zbrodni wołyńskiej w Puźnikach w obwodzie tarnopolskim na Ukrainie. Fot. PAP/Vladyslav Musiienko
Prace poszukiwawcze i ekshumacyjne, które rozpoczęły się w Puźnikach w obwodzie tarnopolskim w Ukrainie, to ważne wydarzenie dla strategicznych stosunków i porozumienia między Polską i Ukrainą - oświadczyła w piątek (25 kwietnia) Ołena Kondratiuk, wiceprzewodnicząca Rady Najwyższej (parlamentu) Ukrainy.
Wiceprzewodnicząca parlamentu przywołała w swoim wpisie na Facebooku wypowiedź wiceministra kultury Ukrainy Andrija Nadżosa, że w Puźnikach mogą być pochowane osoby, które zginęły w czasie II wojny światowej i że mogą być to Polacy i Ukraińcy. Kondratiuk powiedziała, że prace w Puźnikach mają trwać ok. trzech tygodni.
Puźniki - to dawna wieś, gdzie w nocy z 12 na 13 lutego 1945 r. ukraińscy nacjonaliści wymordowali - według różnych źródeł - od 50 do 120 Polaków.
Szczątki po przeprowadzeniu wszystkich koniecznych badań będą ponownie pochowane na cmentarzu w tej wsi - podkreśliła Kondratiuk.
"Jako współprzewodnicząca Zgromadzenia Parlamentarnego Ukrainy i Polski pozytywnie oceniam start prac poszukiwawczych i ekshumacyjnych w Puźnikach. Ukraina w praktyce pokazała polskim partnerom swoje otwarcie i oddanie godnemu upamiętnieniu ofiar tragicznych wydarzeń II wojny światowej - z pobudek humanitarnych, w duchu chrześcijańskim i bez upolityczniania tej delikatnej kwestii" - napisała Kondratiuk.
Zwróciła też uwagę na "konstruktywny i owocny charakter działań roboczej grupy ministerstw kultury Ukrainy i Polski ds. historycznych".
"Ukraina dała pozwolenie na badania na trzech obiektach. Polska też już dała pierwsze pozwolenie. To właśnie ta wzajemność i gotowość do współpracy w ramach rozwiązania trudnych kwestii historycznych, której potrzebujemy i którą należy wzmacniać" - dodała.
Kondratiuk podkreśliła, że strona ukraińska oczekuje od polskiej strony odnowienia tablicy na górze w Monasterzu, którą zniszczyli wandale.
Rozpoczęte w czwartek ekshumacje są kontynuacją prac prowadzonych przez Fundację „Wolność i Demokracja” od maja do sierpnia 2023 r., zakończonych odnalezieniem mogiły, w której spoczywają szczątki ofiar zbrodni. W styczniu 2025 r., na podstawie wyników prac poszukiwawczych, władze ukraińskie udzieliły zezwolenia na przeprowadzenie ekshumacji odnalezionych szczątków.
W pracach koordynowanych przez fundację biorą udział eksperci z Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego, Instytut Pamięci Narodowej oraz przedstawiciele ukraińskiej fundacji Wołyńskie Starożytności, która 8 stycznia otrzymała od władz Ukrainy zgodę na poszukiwania. Prace są w całości finansowane z budżetu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
W proces włączone są rodziny zabitych, które przekazują materiał do badań genetycznych. Według wcześniejszych informacji w Puźnikach będzie pracowała grupa około 20 specjalistów, a całym procesem badań genetycznych zajmie się potem łącznie ok. 50 naukowców.
Decyzja o zniesieniu obowiązującego od 2017 r. moratorium na poszukiwania i ekshumacje szczątków polskich ofiar zbrodni wołyńskiej została ogłoszona pod koniec listopada 2024 r. podczas wspólnej konferencji prasowej ministrów spraw zagranicznych Polski Radosława Sikorskiego i Ukrainy Andrija Sybihy. Ukraina potwierdziła wówczas, że "nie ma żadnych przeszkód do prowadzenia przez polskie instytucje państwowe i podmioty prywatne we współpracy z właściwymi instytucjami ukraińskimi prac poszukiwawczych i ekshumacyjnych na terytorium Ukrainy, zgodnie z ustawodawstwem ukraińskim" i zadeklarowała "gotowość do pozytywnego rozpatrywania wniosków w tych sprawach".
Jak powiedział w wywiadzie dla PAP Paweł Kowal, pełnomocnik rządu ds. odbudowy Ukrainy kierujący polsko-ukraińską Grupą Roboczą ds. dialogu historycznego, wniosków o wydanie zgód na ekshumacje, które Polska traktuje jako "bazowe" i które uzgodniono ze stroną ukraińską, jest obecnie 13. Dotyczą one "kwestii zbrodni wołyńskiej, ale także poszukiwania, ekshumacji w miejscach związanych z innymi wydarzeniami historycznymi, na przykład zbrodniami stalinowskimi, albo z wojną obronną 1939 r.". Poza tym - poinformował Kowal - "składane są kolejne wnioski - składają je także organizacje społeczne, jak w odniesieniu do miejscowości Ugły". (PAP)
ndz/ mal/ mhr/
