Prezes PZPN Zbigniew Boniek. Fot. PAP/L. Szymański
W niedzielę przypada 95. rocznica założenia Polskiego Związku Piłki Nożnej, jednego z pierwszych w niepodległej Polsce stowarzyszeń sportowych. W czasie swojego działania zmagał się z wieloma problemami, nie tylko sportowymi, ale nie zabrakło też sukcesów.
PZPN powstał 21 grudnia 1919 roku w Warszawie. Nie są znane nazwy wszystkich klubów-założycieli, ponieważ nie zachowały się dokumenty źródłowe. Wiadomo, że były wśród nich Cracovia, Czarni Lwów, Koszarawa Żywiec, Lechia Lwów, ŁKS, Pogoń Lwów, Polonia Warszawa, RKS Kraków, Warta Poznań i Wisła Kraków.
Pierwszym prezesem PZPN został działacz Cracovii Edward Cetnarowski. Zgromadzenie założycielskie podjęło uchwałę, że siedzibą związku będzie miejsce urzędowania aktualnego prezesa i dlatego od 22 grudnia 1919 do 14 stycznia 1928 roku miał ją w... Krakowie.
Podczas założycielskiego zjazdu przyjęto statut i ogłoszono regulamin I mistrzostw Polski, w których w 1921 roku triumfowała Cracovia. Dokonano też podziału kraju na pięć okręgów piłkarskich: krakowski, lwowski, łódzki, warszawski i poznański. W lutym 1922 roku utworzono dalsze: górnośląski, lubelski i wileński, a w lutym 1923 roku dołączono do struktury organizacyjnej PZPN okręg toruński. Od 20 kwietnia 1923 roku PZPN jest członkiem Międzynarodowej Federacji Piłki Nożnej (FIFA). Rok później Polska wzięła udział w igrzyskach olimpijskich w Paryżu.
Pierwszy raz biało-czerwoni zagrali w mistrzostwach świata w 1934 roku, a do turnieju finałowego dostali się w 1938 roku. Wówczas odpadli po pierwszym meczu, przegranym po dogrywce 5:6 z Brazylią. Cztery bramki dla Polski zdobył Ernest Wilimowski, a "Canarinhos" zajęli na tym mundialu ostatecznie trzecie miejsce.
W 1925 roku po raz pierwszy rywalizowano o Puchar Polski. Trofeum zdobyła Wisła Kraków, która w finale pokonała Spartę Lwów 2:1.
Rozgrywki ligowe ruszyły dopiero dwa lata później, ale nie były od samego początku objęte pieczą PZPN. Wówczas na zjeździe doszło do konfliktu pomiędzy związkiem a najlepszymi klubami, które postanowiły na własną rękę przeprowadzić walkę o mistrzostwo kraju. Dopiero po zakończeniu pierwszego sezonu, w którym najlepsza okazała się Wisła Kraków, osiągnięto porozumienie.
Pierwszy raz biało-czerwoni zagrali w mistrzostwach świata w 1934 roku, a do turnieju finałowego dostali się w 1938 roku. Wówczas odpadli po pierwszym meczu, przegranym po dogrywce 5:6 z Brazylią. Cztery bramki dla Polski zdobył Ernest Wilimowski, a "Canarinhos" zajęli na tym mundialu ostatecznie trzecie miejsce.
Później w wyniszczonej wojną Polsce mecze wprawdzie odbywały się, ale wszelkie rozgrywki trzeba było ukrywać. Zaborcy, szczególnie III Rzesza, nie pozwalali na organizowanie tego typu imprez sportowych. Futbol stał się elementem konspiracji.
Reaktywacja PZPN nastąpiła dopiero 26 czerwca 1945 roku. Pierwszym powojennym mistrzem Polski została Polonia Warszawa, która swoje mecze rozgrywała niemal dosłownie na gruzach zrównanej z ziemią stolicy.
Największe sukcesy PZPN i reprezentacja Polski święciły w ostatnich 50 latach. Najpierw Europa usłyszała o klubach, a szczególnie o Górniku Zabrze i Legii Warszawa. Ten pierwszy jest jedynym polskim zespołem, któremu udało się dotrzeć do finału europejskich rozgrywek (1:2 z Manchesterem City w decydującym meczu Pucharu Zdobywców Pucharów w 1970 roku).
W latach 1972-1986 głośno zrobiło się także o drużynie narodowej. W tym czasie dwukrotnie wywalczyła ona trzecie miejsce w MŚ, raz mistrzostwo i raz wicemistrzostwo olimpijskie. Srebrny medal przywiozła także z Barcelony w 1992 roku.
Później jednak przyszły czarniejsze dni. Na kolejny występ biało-czerwonych na mundialu trzeba było czekać 16 lat, do 2002 roku, a odpadnięcie z niego w słabym stylu już w fazie grupowej nie napawało kibiców optymizmem. Niewiele lepiej było cztery lata później w Niemczech.
Wprawdzie w 2008 roku biało-czerwoni po raz pierwszy zakwalifikowali się do finałowego turnieju mistrzostw Europy, ale i tam nie poradzili sobie najlepiej - również odpadli po fazie grupowej. W tym czasie PZPN zmagał się z ogromnym kryzysem zaufania opinii publicznej. Oliwy do ognia dodawały takie wydarzenia, jak zwolnienie w niejasnych okolicznościach trenera Leo Beenhakkera czy pamiętna afera koszulek bez "orzełka". Stworzono nawet ruch nazwany po prostu "Koniec PZPN", w którym tysiące niezadowolonych kibiców protestowały przeciwko działaniom związku, którym w połowie pierwszej dekady tego wieku wstrząsnęła olbrzymia afera korupcyjna.
Karta odwróciła się po kilku latach, szczególnie, gdy udało się Polsce uzyskać status współgospodarza Euro 2012. Choć piłkarsko turniej nie był dla biało-czerwonych udany, jego uczestnicy zgodnie podkreślali, że pod względem organizacyjnym był zdecydowanym sukcesem.
Kilka miesięcy po zakończeniu Euro 2012 prezesem PZPN został jeden z najsłynniejszych polskich piłkarzy w historii Zbigniew Boniek, natomiast rok później na selekcjonera wybrano Adama Nawałkę. W takim "składzie" Polska jest na dobrej drodze, by awansować na Euro 2016, które odbędzie się we Francji. W grupie eliminacyjnej po czterech meczach zgromadziła 10 punktów, pokonując nawet pierwszy raz w historii Niemcy.
Według danych FIFA, obecnie w PZPN jest zarejestrowanych 5 891 klubów i 656 964 zawodników. Wszystkich piłkarzy, wliczając tych niezrzeszonych, jest ponad dwa miliony. (PAP)
mm/ pc/ pp/
