W Wlk. Brytanii odnaleziono rodzinę pilota lejtnanta Ewstawfija Nikołajewicza Czułowskiego, dowódcy radzieckiego samolotu Pe-2, zestrzelonego w styczniu 1945 r. pod Wyszogrodem (Mazowieckie). Fragmenty rozbitej maszyny i szczątki trzyosobowej załogi wydobyto w sierpniu z rozlewisk Bzury.
Jak poinformował PAP Zdzisław Leszczyński, dyrektor wyszogrodzkiego Muzeum Wisły, gdzie powstaje specjalna ekspozycja, prezentująca odnalezione części samolotu Pe-2 i historię jej załogi, pochodzący z Omska na rosyjskiej zachodniej Syberii Ewstawfij Nikołajewicz Czułowski to wuj Andrieja Czułowskiego, rosyjskiego pianisty i organisty, mieszkającego od 2006 r. w Wlk. Brytanii.
Dzięki ustaleniom, dotyczącym rodziny Ewstawfija Nikołajewicza Czułowskiego udało się też poznać niektóre szczegóły z jego życia – gdy zginął miał 23 lata. „Okazuje się, że Ewstawfij Nikołajewicz Czułowski pochodził z rodziny lekarzy w Omsku, posiadającej jednocześnie bogate tradycje muzyczne. Sam był także dobrze zapowiadającym się pianistą, uczniem polskiej pianistki Marii Karczewskiej-Krzyżanowskiej, absolwentki Konserwatorium Muzycznego w Warszawie” – powiedział PAP Leszczyński.
Urodzony w 1953 r. Andriej Czułowski, syn Natalii Czułowskiej, siostry pilota Ewstawfija Nikołajewicza Czułowskiego, jest absolwentem Konserwatorium Muzycznego w St. Petersburgu w Rosji, uczniem profesora Nathana Perelmana, członkiem British Academy of Songwriters, Composers and Authors, a także organistą w kościołach St. Mary w Welshpool oraz St. Michael and All Angels w Kerry – Newtown (Wlk. Brytania).
Na stronie internetowej http://andreychulovskiy.com<http://andreychulovskiy.com/> zamieszczona jest historia rodziny Czułowskich wraz z informacjami o jej tradycjach muzycznych, a także krótka notatką o samym Ewstawfiju Nikołajewiczu Czułowskim, który według wcześniejszej wiedzy bliskich miał zginąć w styczniu 1945 r. niedaleko Żelazowej Woli. W zamieszczonym tam opisie śmierci młodego pilota i dobrze zapowiadającego się pianisty można przeczytać m.in.: „Być może jest to symboliczne, że stało się to w pobliżu miejsca przepełnionego duchem Chopina”.
Fragment poświęcony Ewstawfijowi Nikołajewiczowi Czułowskiemu wspomina także, że w dzieciństwie i młodości wraz ze swą siostrą Natalią często grywali oboje na pianinie „na cztery ręce”. Jest również urywek ostatniego listu do Natalii, z listopada 1944 r., w którym jej brat pisze z frontu, że jeżeli to tylko możliwe, często powraca myślami do literatury i muzyki.
Nazwiska członków załogi zestrzelonego pod Wyszogrodem radzieckiego samolotu Pe-2 oraz dokładną datę tego zdarzenia – 18 stycznia 1945 r. udało się ustalić w październiku dzięki pomocy historyków z Rosji, w tym związanych z wydawanym w Moskwie periodykiem „Wojennaja archeologia”. Z dokumentów archiwalnych radzieckiego 72. Samodzielnego Pułku Zwiadu Lotnictwa 16. Armii Lotniczej wynika, że załogę maszyny, oprócz pilota lejtnanta Ewstawfija Nikołajewicza Czułowskiego, stanowili także: strzelec i radiooperator starszy sierżant Jakow Konstantynowicz Polkin oraz nawigator lejtnant Iwan Iljicz Żywotowski.
„Dotychczas udało się potwierdzić dane, dotyczące także rodziny Iwana Iljicza Żywotowskiego. Trwają nadal poszukiwania bliskich Jakowa Konstantynowicza Polkina, który jak wynika, z zebranych dotąd informacji pochodził prawdopodobnie z Baszkirii” – powiedział dyrektor Muzeum Wisły w Wyszogrodzie. Leszczyński dodał, że dotarcie do rodzin członków załogi samolotu Pe-2 jest bardzo ważne, także z uwagi na konieczne ustalenia, dotyczące pochówku odnalezionych szczątków lotników.
Pod koniec sierpnia w Kamionie niedaleko Wyszogrodu podczas prac wykopaliskowych w tamtejszych rozlewiskach Bzury zespół ze Stowarzyszenia Eksploracyjnego Na Rzecz Ratowania Zabytków „Sakwa” wydobył m.in. jeden z dwóch silników samolotu Pe-2, część kadłuba i podwozia z kołem, fragment jednego skrzydła oraz dwa karabiny maszynowe z uzbrojenia maszyny, a także przedmioty ekwipunku lotników, np. trzy pistolety TT. Znaleziono także elementy przypominające aparat fotograficzny. Nie zachowały się jednak żadne zdjęcia. Ustalono, że załoga samolotu wykonała niewielką liczbę fotografii, gdyż rolka filmu była przesunięta tylko kilkakrotnie.
Wszystkie wydobyte i poddane konserwacji elementy samolotu Pe-2 znajdą się w wybudowanym w sąsiedztwie wyszogrodzkiego Muzeum Wisły specjalnym, przeszklonym pawilonie, o powierzchni ok. 25 metrów kw. Pawilon, który powstał dzięki prywatnemu sponsorowi, jest już gotowy. Trwa obecnie aranżacja wystawy, gdzie głównymi eksponatami będą m.in. części i wyposażenie samolotu oraz ekwipunek lotników, jak np. rozpięty spadochron, a także kopie archiwalnych dokumentów, dotyczących historii maszyny i jej załogi.
Na ekspozycji znajdą się też fotografie załogi radzieckiego Pe-2, w tym również pilota Ewstawfija Nikołajewicza Czułowskiego. Otwarcie wystawy zaplanowano na 18 stycznia 2016 r., w 71. rocznicę zestrzelenia samolotu i śmierci lotników. (PAP)
mb/
