Boże Narodzenie to według teologów najważniejsze po Wielkanocy święto w całym roku liturgicznym. Jest to święto chrześcijańskie, które zostało wprowadzone dla uczczenia tajemnicy narodzenia Jezusa. Obchodzone jest od IV wieku.
Najstarszą znaną na Podhalu formą odwiedzin kolędniczych są tak zwane Fedory, czyli grupa osobliwych juhasów z dziadem winszujących gospodarzom zdrowia i szczęścia. Zabawne sceny odgrywane przez góralskich kolędników spisał Juliusz Zborowski niemal 100 lat temu.
Święta Bożego Narodzenia po raz pierwszy obchodzono w Betlejem w 328 r., zaś w Rzymie kilkanaście lat później, ok. 340 r. „W początkowych wiekach nikt nie interesował się upowszechnieniem tych świąt" - mówiła prof. Ewa Wipszycka z Uniwersytetu Warszawskiego podczas konferencji pt. "Prawdziwe początki Bożego Narodzenia".
Wigilia to dzień poprzedzający święto Bożego Narodzenia. Nazwa pochodzi od łacińskiego słowa "vigilia", oznaczającego czuwanie. Wigilią nazywany jest także uroczysty posiłek, do którego tego dnia siada się o zmroku w gronie najbliższych.
Narodzenie Chrystusa jest największym wydarzeniem w historii ludzkości – podkreślił w czwartek w telewizyjnym orędziu na Boże Narodzenie przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski abp Stanisław Gądecki.
Wigilia na dawnej polskiej wsi czerpała z chrześcijańskiej tradycji, a także z obrzędowości pogańskiej, nawiązującej do czczonego niegdyś przez Słowian przesilenia zimowego. Niektóre z ludowych zwyczajów wigilijnych są żywe także dziś.
Wigilię szczególnie wystawnie obchodzono w majątkach ziemiańskich. „Dnia tego jednakowy po całej może Polsce był obiad" - pisał Jan Ursyn Niemcewicz. Jadano trzy zupy, karpia i szczupaka z szafranem, placuszki z makiem i miodem, okonie z posiekanymi jajami. Kutia była dla służących.
Wizerunek Mikołaja wykorzystywano w handlu na ziemiach polskich od początku XX wieku, ale w domach nie mówiło się jeszcze, że prezenty przynosi Mikołaj. To upowszechniło się dopiero w latach 30. XX w. - opowiada dr Agnieszka Janiak-Jasińska z Instytutu Historycznego UW.
Odwiedzanie domów przez mężczyzn lub kobiety o świcie w wigilię, zakaz opuszczania domów w Boże Narodzenie, czy wprowadzanie do domu konia – to niektóre z zapomnianych zwyczajów okresu świąt Bożego Narodzenia, które dawniej miały zapewnić dobrobyt i szczęście.