Prezes IPN Jarosław Szarek podczas uroczystości wręczenia nagród IPN „Kustosz Pamięci Narodowej". Fot. PAP/T. Gzell
Kazimierz Cholewa, Wasyl Haniewicz, Andrzej Pityński, Wojciech Ziembiński, a także austriacki Komitet Pamięci Gusen to tegoroczni laureaci nagrody „Kustosz Pamięci Narodowej”, przyznawanej przez IPN za upamiętnianie historii narodu polskiego z lat 1939–89.
Nagroda "Kustosz Pamięci Narodowej" - jak podkreślił prezes IPN Jarosław Szarek, który w środę zaprezentował tegorocznych laureatów - to najbardziej prestiżowe wyróżnienie Instytutu, którym honorowane są osoby i instytucje zasłużone w upamiętnianiu polskiej historii. Dodał też, że w tym roku do nagrody zgłoszono ponad 120 kandydatów, a wybór laureatów był dla kapituły konkursu "niezwykle trudnym zadaniem".
Prezes IPN zaznaczył też, że słowa nagrodzonego w tym roku post mortem Wojciecha Ziembińskiego można odnieść do wszystkich laureatów "Kustosza Pamięci Narodowej". "Żeby zachować niepodległość, to przede wszystkim potrzebna jest wierność prawdzie. I niepodległość i prawdę mogą zachować i o nie walczyć tylko ludzie wolni. Takimi są +Kustosze Pamięci Narodowej+" - powiedział Szarek, składając także gratulacje uhonorowanym.
Minister kultury: Andrzej Pityński był najbardziej znanym polskim rzeźbiarzem w USA
W tym roku laureatem nagrody został Kazimierz Cholewa - działacz Solidarności i wieloletni prezes Towarzystwa Parku im. dr H. Jordana w Krakowie; to dzięki jego inicjatywie - jak podał IPN - w parku tym powstała Galeria Wielkich Polaków XX w., czyli pomniki m.in. Józefa Piłsudskiego, św. Jana Pawła II, rtm. Witolda Pileckiego i gen. Augusta Emila Fieldorfa "Nila", Karoliny Lanckorońskiej, gen. Kazimierza Sosnkowskiego, płk. Ryszarda Kuklińskiego.
Nagrodę otrzymali również Wasyl Haniewicz - mieszkaniec Tomska i popularyzator historii Polaków na Syberii, a także zmarły we wrześniu wybitny rzeźbiarz Andrzej Pityński - twórca znanego Pomnika Katyńskiego w Jersey City w Stanach Zjednoczonych (nagrodę Pityńskiemu kapituła przyznała jeszcze przed jego śmiercią). "Zawsze podkreślał, że sztuka musi być niepodległa, a warunkiem sztuki niepodległej jest wierność prawdzie i wolności" - zaznaczył Szarek.
95 lat temu urodził się Wojciech Ziembiński
Pośmiertnie tytułem "Kustoszem Pamięci Narodowej" uhonorowano Wojciecha Ziembińskiego - działacza opozycji antykomunistycznej, a także inicjatora budowy Pomnika Poległym i Pomordowanym na Wschodzie, który odsłonięto 17 września 1995 r. w Warszawie.
Nagrodę "Kustosz Pamięci Narodowej" otrzymał również Komitet Pamięci Gusen, który od wielu lat - jako austriacka organizacja pozarządowa - angażuje się w upamiętnianie ofiar niemieckich nazistowskich obozów w Gusen i Mauthausen, gdzie zamordowano ok. 27 tys. Polaków, w tym wielu przedstawicieli polskich elit. Założycielami Komitetu Pamięci Gusen byli miejscowa nauczycielka historii – Martha Gammer oraz inżynier i pasjonat historii Rudolf A. Haunschmied.
Premier: Mauthausen-Gusen to miejsce ważne i święte dla nas, Polaków
Prezes IPN, który zaprezentował ponadto album okolicznościowy z biografiami wszystkich laureatów nagrody "Kustosza Pamięci Narodowej", wyraził nadzieję, że tegoroczne statuetki "Kustosza" zostaną wręczone w 2021 r. W tym roku było to niemożliwe z powodu epidemii.
W ubiegłym roku uroczysta gala z udziałem laureatów odbyła się na Zamku Królewskim w Warszawie, gdzie nagrody wręczono Wandzie Półtawskiej, Januszowi Horoszkiewiczowi, Markowi Strokowi, Polskiemu Towarzystwu Opieki nad Grobami Wojskowymi we Lwowie, oraz - pośmiertnie - Ryszardowi Kaczorowskiemu, ostatniemu prezydentowi RP na uchodźstwie. W ubiegłych latach laureatami zostali m.in. Władysław Bartoszewski, gen. Janusz Brochwicz-Lewiński "Gryf", Paweł Jasienica, prezydent Lech Kaczyński, Janusz Krupski, rosyjskie stowarzyszenie "Memoriał", a także Tomasz Merta, Zofia i Zbigniew Romaszewscy, historyk prof. Tomasz Strzembosz, Studium Polski Podziemnej, Oleg Zakirow czy Związek Sybiraków. W sumie w latach 2002-2020 IPN wyróżnił 88 osób i instytucji.
Nagroda "Kustosz Pamięci Narodowej" przyznawana jest od 2002 r. osobom i instytucjom za upamiętnianie dziejów Polaków z lat 1939-89, a także za działalność publiczną zbieżną z misją IPN. Instytut podkreśla, że wyróżnienie to ma m.in. chronić wartości, dzięki którym Polska przetrwała przez lata zniewolenia. Pomysłodawcą nagrody, którą w środę przyznano po raz dziewiętnasty, był historyk Janusz Kurtyka, prezes IPN w latach 2005-10.(PAP)
nno/ wj/
