Prezes IPN dr Jarosław Szarek podczas prezentacji wystawy plenerowej IPN Gdańsk „W walce o lepszą przyszłość. Wolne Związki Zawodowe 1978-1980” na skwerze Kościuszki w Gdyni. Fot. PAP/A. Warżawa
Wolne Związki Zawodowe odegrały decydującą rolę w odzyskaniu przez Polskę wolności – mówił w Gdyni prezes IPN dr Jarosław Szarek podczas obchodów 43. rocznicy utworzenia WZZ Wybrzeża.
29 kwietnia 1978 r. powstał Komitet Założycielski Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża, dając początek robotniczemu ruchowi, który w sierpniu 1980 r. rozpoczął strajk w Stoczni Gdańskiej.
W Gdyni odbyła się w czwartek prezentacja wystawy plenerowej pt. „W walce o lepszą przyszłość. Wolne Związki Zawodowe 1978–1980”, przygotowanej przez gdański Oddział Instytutu Pamięci Narodowej.
Z okazji 43. rocznicy tego wydarzenia, na Skwerze Kościuszki w Gdyni odbyła się w czwartek prezentacja wystawy plenerowej pt. "W walce o lepszą przyszłość. Wolne Związki Zawodowe 1978-1980", przygotowanej przez gdański Oddział Instytutu Pamięci Narodowej. W uroczystości uczestniczyli m.in. prezes IPN dr Jarosław Szarek, prezydent Gdyni Wojciech Szczurek, przewodniczący Zarządu Regionu Gdańskiego NSZZ "Solidarność" Krzysztof Dośla, a także działacze i współpracownicy Wolnych Związków Zawodowych - Andrzej Kołodziej, Lech Zborowski, Danuta Sadowska.
Prof. A. Dudek: Działacze WZZ w 1978 r. nie przewidywali tak spektakularnych skutków swych działań
Prezes IPN przypomniał w swoim wystąpieniu, że impulsem dla powstania WZZ na Pomorzu było powołanie do życia w lutym 1978 r. Komitetu Pracowniczego/Założycielskiego Wolnych Związków Zawodowych w Katowicach - pierwszej w PRL niezależnej od władz organizacji związkowej, stawiającej sobie za cel zaktywizowanie środowiska robotniczego i nadanie jego działaniom form organizacyjnych.
"Ten komitet został spacyfikowany przez brutalne działania służb bezpieczeństwa. Inaczej potoczyła się historia na Wybrzeżu, bowiem żywa była tutaj pamięć o wydarzeniach z grudnia 1970 roku. Robotnicy wyciągnęli wnioski. Wiedzieli, że muszą się organizować i tworzyć własne struktury, bo tylko w ten sposób – zjednoczeni - mogą przeciwstawić się aparatowi komunistycznemu" – mówił Szarek.
Jak dodał, WZZ odegrały decydującą rolę w odzyskaniu przez Polskę wolności. Działalność komitetów WZZ, zwłaszcza dobrze rozwiniętej i zorganizowanej struktury gdańskiej, miała ogromne znaczenie dla przebiegu procesu tworzenia w 1980 r. niezależnego związku zawodowego i wielkiego ruchu społecznego, jakim była Solidarność.
29 kwietnia 1978 r. powstał Komitet Założycielski Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża, dając początek robotniczemu ruchowi, który w sierpniu 1980 r. rozpoczął strajk w Stoczni Gdańskiej.
"Korzenie Solidarności są w Wolnych Związkach Zawodowych. Tą wystawą oddajemy hołd wszystkim dzielnym ludziom, którzy je zakładali. Było ich niewielu. Byli oni osamotnieni, represjonowani, ale zwyciężyli" – zaznaczył.
Przypomniał też, że od 2018 roku IPN honoruje nieżyjących działaczy WZZ tablicami, które są zamieszczane w miejscach, w których mieszkali.
"Nie byłoby Sierpnia'80, nie byłoby polskiej drogi do wolności, gdyby nie garstka odważnych ludzi, którzy budowali świadomość w zakładach pracy, wśród Polaków, domagając się praw i wolności w trudnym okresie lat siedemdziesiątych" - podkreślił prezydent Gdyni Wojciech Szczurek.
"Tych, którym zawdzięczamy możliwość życia w wolnym, demokratycznym państwie, jest coraz mniej. Dzisiaj dziękujemy im za poświęcenie" - mówił Krzysztof Dośla.
Ekspozycja, która stanęła na Skwerze Kościuszki, składa się z 13 dwustronnych paneli. Ukazuje historię utworzenia WZZ Wybrzeża, a także sylwetki jej twórców, działaczy i współpracowników. Jej autorami są pracownicy gdańskiego oddziału IPN: Karol Lisiecki i Dariusz Mańkowski. Wykorzystano w niej materiały ze zbiorów Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, Sławomira Cenckiewicza, Józefa Drogonia, Andrzeja Kołodzieja, Zenona Kwoki i Stanisława Składanowskiego. Pierwsza prezentacja wystawy nastąpiła w czasie ogólnopolskich uroczystości okazji 40. rocznicy utworzenia Wolnych Związków Zawodowych, które odbyły się 28 kwietnia 2018 r. w Sali BHP Stoczni Gdańskiej.
Na Skwerze Kościuszki w Gdyni ekspozycja będzie dostępna dla zwiedzających do 14 maja.
Komitet Założycielski WZZ Wybrzeża został powołany przez Andrzeja Gwiazdę, Krzysztofa Wyszkowskiego i Antoniego Sokołowskiego. W organizacji działali lub współpracowali z nią m.in.: Bogdan Borusewicz, Alina Pienkowska, Joanna Duda-Gwiazda, Lech Kaczyński, Bogdan Lis, Leszek Moczulski, Anna Walentynowicz, Lech Wałęsa.
Komitet Założycielski Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża został powołany przez Andrzeja Gwiazdę, Krzysztofa Wyszkowskiego i Antoniego Sokołowskiego.
Andrzej Gwiazda
W deklaracji Komitetu Założycielskiego WZZ Wybrzeża ogłoszonej 29 kwietnia 1978 r. napisali oni m.in.: "Celem Wolnych Związków Zawodowych jest organizacja obrony interesów ekonomicznych, prawnych i humanitarnych pracowników. WZZ deklarują swą pomoc i opiekę wszystkim pracownikom bez różnicy przekonań czy kwalifikacji. (...) Identyfikując się z założycielami pisma +Robotnik+, w nim oraz we własnych wydawnictwach informować będziemy o naszej pracy. Wzywamy wszystkich pracowników, robotników, inżynierów i urzędników do tworzenia niezależnych przedstawicielstw pracowniczych. Droga do celu prowadzić może również poprzez wprowadzanie do Rad Zakładowych niezależnych działaczy, którzy reprezentować będą wyborców uczciwie, broniąc ich interesów".
Autorzy deklaracji pisali też, że "społeczeństwo musi wywalczyć sobie prawo do demokratycznego kierowania swoim państwem" i że "autentyczne związki i stowarzyszenia społeczne mogą uratować państwo, bo tylko przez demokratyzację prowadzi droga do scalenia interesów i woli obywateli z interesem i siłą państwa".
W organizacji działali lub współpracowali z nią m.in.: Bogdan Borusewicz, Alina Pienkowska, Joanna Duda-Gwiazda, Lech Kaczyński, Bogdan Lis, Leszek Moczulski, Anna Walentynowicz, Lech Wałęsa.
WZZ Wybrzeża, mając wsparcie ze strony Komitetu Obrony Robotników i Ruchu Młodej Polski, zorganizowały udane manifestacje w rocznicę strajków z 1970 r. i rozpoczęły wydawanie własnego pisma - "Robotnik Wybrzeża". Niezależne związki zawodowe były inwigilowane przez Służbę Bezpieczeństwa, a ich członkowie wielokrotnie poddawani represjom.(PAP)
Autorka: Anna Machińska
anm/ dki/
