Dokumenty z archiwum prof. Zbigniewa Gnat-Wieteski, które przekazał do zasobów Archiwum Akt Nowych podczas konferencji prasowej w siedzibie AAN w Warszawie. Fot. PAP/T. Gzell
Prof. Zbigniew Gnat-Wieteska przekazał Muzeum Archiwum Akt Nowych (AAN) w Warszawie owoc swojej wieloletniej pracy naukowo-badawczej. Wśród materiałów są m.in. oryginalne dokumenty Narodowych Sił Zbrojnych i Armii Krajowej na Mazowszu.
"Pan Zbigniew Gnat-Wieteska przekazał non profit kilkaset oryginalnych dokumentów, co jak na zachowane obecnie zbiory jest jednym z większych kolekcji prywatnych z okresu II wojny światowej. Wśród nich jest wiele materiałów opisujących tamte wydarzenia – relacje, wspomnienia, opracowania, notatki i fotografie" – powiedział w czwartek, w trakcie uroczystości, dyrektor AAN Mariusz Olczak.
Prof. Zbigniew Gnat-Wieteska gromadził swoją kolekcję od 1973 roku. Wśród wielu materiałów poświęconych wojskowości polskiej w XIX i XX wieku na szczególną uwagę zasługują zebrane przez darczyńcę oryginalne dokumenty Narodowych Sił Zbrojnych i Armii Krajowej na Mazowszu.
Prof. Jan Żaryn: "czarna legenda" NSZ jest pokłosiem PRL-u
Prof. Zbigniew Gnat-Wieteska gromadził swoją kolekcję od 1973 roku. Wśród wielu materiałów poświęconych wojskowości polskiej w XIX i XX wieku na szczególną uwagę zasługują zebrane przez darczyńcę oryginalne dokumenty Narodowych Sił Zbrojnych i Armii Krajowej na Mazowszu. Są to m.in. komunikaty Biura Informacji NSZ, rozkazy, sprawozdania, instrukcje, ewidencja, w tym materiały propagandowe "Brygady Świętokrzyskiej", meldunki Podokręgu "Białowieża" AK, konspiracyjna prasa podziemna oraz raporty Batalionów Chłopskich. Ponadto w archiwum znajdują się egzemplarze prasy "gadzinowej" z okresu okupacji, relacje, wspomnienia i korespondencja dotyczące konspiracji na Mazowszu i Powstania Warszawskiego.
"Wiele materiałów o dużej wartości historycznej uległo i ulega zniszczeniu" – zaznaczył prof. Gnat-Wieteska. W trakcie prezentacji dokumentów opowiedział o próbie zdobycia dokumentów ukrytych przez żołnierzy Armii Krajowej w stodole.
Wśród przekazanych dokumentów znajdują się również spisane podczas spotkań z byłymi żołnierzami relacje. "Jeden z moich rozmówców dał mi bogatą i obszerną relację, ale z zastrzeżeniem - do wykorzystania dopiero po jego śmierci. Obawiał się, że jeszcze może się nim zainteresować służba bezpieczeństwa" – dodał Gnat-Wieteska.
"Były oficer Obwodu Mewa Mińska Mazowiecki w swojej relacji podał mi w formie szkicu namiary na archiwum ośrodka Latowicz Armii Krajowej. Po otrzymaniu tego listu pojechałem do Latowicza. Poszukałem gospodarza, u którego te dokumenty były przechowywane. Powiedziałem, że przyjeżdżam z rekomendacji i chciałbym przejąć to archiwum. Usłyszałem od gospodarza, że dokumenty były w stodole, a ta kilka dni temu została rozebrana. Nikt nie zwrócił uwagi na dokumenty" – wspominał profesor.
Wśród przekazanych dokumentów znajdują się również spisane podczas spotkań z byłymi żołnierzami relacje. "Jeden z moich rozmówców dał mi bogatą i obszerną relację, ale z zastrzeżeniem - do wykorzystania dopiero po jego śmierci. Obawiał się, że jeszcze może się nim zainteresować służba bezpieczeństwa" – dodał Gnat-Wieteska.
Dokumenty zostaną poddane gruntownej konserwacji i wkrótce udostępnione. "W momencie, kiedy zgłoszą się do nas badacze, którzy piszą doktorat to je udostępnimy. Szerszej publiczności zaprezentujemy je w najbliższym tygodniu w postaci skanów. Będzie je można zobaczyć w Internecie na stronach archiwum" – wyjaśnił Mariusz Olczak.
Dokumenty zostaną poddane gruntownej konserwacji i wkrótce udostępnione.
"W momencie, kiedy zgłoszą się do nas badacze, którzy piszą doktorat to je udostępnimy. Szerszej publiczności zaprezentujemy je w najbliższym tygodniu w postaci skanów. Będzie je można zobaczyć w Internecie na stronach archiwum" – wyjaśnił Mariusz Olczak.
Konferencja o podziemiu niepodległościowym w czasie drugiej konspiracji w Akademii Sztuki Wojennej
"Muzeum jest właściwym miejscem na przechowywanie tych materiałów" – ocenił profesor.
Zbigniew Gnat-Wieteska - urodzony 7 stycznia 1944 roku w Garwolinie - jest historykiem, pracownikiem naukowym w Akademii Sztuki Wojennej i Uniwersytecie Stefana Kardynała Wyszyńskiego. W latach 1989-95 pracował w Muzeum Wojska Polskiego na stanowisku kuratora działu historii najnowszej i p.o. zastępcy dyrektora. W 1993 roku był współorganizatorem Muzeum Katyńskiego. Jest autorem ponad 200 publikacji, książek, artykułów naukowych i popularnonaukowych. W pracy dydaktycznej wypromował ponad 120 licencjatów, magistrów i doktorów.
Archiwum Akt Nowych jest jednym z trzech polskich archiwów państwowych o charakterze centralnym obok Narodowego Archiwum Cyfrowego i Archiwum Głównego Akt Dawnych. Archiwum nadzoruje pracę archiwów zakładowych naczelnych organów władzy państwowej i urzędów centralnych. Przejmuje dokumentację archiwalną tych instytucji po odpowiednim okresie przechowywania w archiwach zakładowych. W Archiwum Akt Nowych przechowuje się dokumentację wytworzoną po 1918 roku. (PAP)
autor: Piotr Mirowicz
pm/ pat/
