18 odcinek cyklu IPN "Nie tylko Ulmowie": film "Ukrywał Żyda na parafii" na kanale IPNtv
Osiemnasty odcinek cyklu "Nie tylko Ulmowie" opowiada o ks. Edwardzie Tabaczkowskim z parafii św. Anny w Tłumaczu, który na terenie parafii ukrywał studenta żydowskiego. Film "Ukrywał Żyda na parafii" jest dostępny na kanale IPNtv.
Ks. Edward Tabaczkowski z parafii św. Anny w Tłumaczu, w przedwojennym woj. stanisławowskim, na dzisiejszym terenie Ukrainy, przed wojną na terenie swojej parafii rozwinął działalność społeczną. Zainicjował powstanie domu dziecka, żeńskiego seminarium nauczycielskiego, drukarni powiatowej, banku spółdzielczego, wydawał pismo "Orędownik Tłumacki".
Po wybuchu II wojny światowej wspierał paczkami wywiezionych przez Sowietów w głąb Rosji. Mimo zagrożenia śmiercią z rąk Niemców ks. Tabaczkowski nie pozostawił swoich parafian. "Gdy okupant sowiecki został wyparty przez niemieckiego, wspierał eksterminowaną ludność żydowską – przekazywał żywność, pomagał ukrywać się i zaopatrywał w fałszywe dokumenty" - napisano w przesłanej PAP informacji. Spreparowane metryki chrztu otrzymali od niego między innymi: Leon Harlenstein, Żanetta Knobloch, Berta Opoczyńska oraz Ludwika Czechowicz.
Na terenie parafii ukrywał studenta żydowskiego pochodzenia Leona Weisera, którego ochrzcił i zatrudnił w biurze parafialnym. W opiece nad ukrywającym się pomagała też parafianka Maria Kłodnicka. Noc spędzał najczęściej w gospodarstwie volksdeutschów Falsingerów.
Leon Weiser został przez Niemców aresztowany i zamordowany. Mimo przeczucia także własnego zagrożenia proboszcz w ostateczności zdecydował się pozostać parafii. Wkrótce także został aresztowany, a 20 października 1942 r. zamordowany przez okupantów w więzieniu w Stanisławowie.
Leon Weiser został jednak przez Niemców aresztowany i zamordowany. Mimo przeczucia także własnego zagrożenia proboszcz w ostateczności zdecydował się pozostać parafii. Wkrótce także został aresztowany, a 20 października 1942 r. zamordowany przez okupantów w więzieniu w Stanisławowie.
"Nie jest możliwe zliczenie kapłanów jak Edward Tabaczkowski, którzy narażając swoje życie, pomagali ludności żydowskiej oraz innym zagrożonym śmiercią. Niespełna miesiąc po zabiciu ks. Tabaczkowskiego Niemcy z tych samych powodów aresztowali w niedalekiej Kołomyi, a następnie zamordowali księży: Ludwika Peciaka, Romualda Chłopeckiego i Wojciecha Kośmidra. Chyba najbardziej znany kapłan pomagający Żydom w czasie II wojny światowej to ks. Marceli Godlewski z parafii funkcjonującej w getcie warszawskim" - napisano.
Dotychczas opublikowano m.in. filmy: "Czerwone korale" o rodzinach Gądków, Kucharskich, Książków i Nowaków z Wolicy i Wierzbicy k. Miechowa, "Ukrywani uciekli, gospodarze zabici" o rodzinie Balawendrów z Zalesia k. Lubaczowa, "Bunkier pod łóżkiem" o rodzinie Kobylców z Michałkowic k. Katowic oraz "Ukryli osiemnastu Żydów" o rodzinie Andrzejczyków, "Ocaliła 200 Żydów" o Zofii Klemens, a także "Anna i Sara" o Annie Bogdanowicz i "…bo dawał Żydom chleb" o Tadeuszu Nowaku.
Naukowcy oceniają, że Niemcy w czasie II wojny światowej zamordowali za pomoc Żydom około tysiąca Polaków. Dzięki heroicznej działalności wielu mieszkańców Polski udało się uratować kilkadziesiąt tysięcy polskich obywateli pochodzenia żydowskiego.(PAP)
Autorka: Anna Kruszyńska
akr/ miś/
