Zastępca prezesa Instytutu Pamięci Narodowej Mateusz Szpytma podczas otwarcia konferencji rocznicowej w Narodowym Instytucie Kultury i Dziedzictwa Wsi w Warszawie w ramach obchodów 42. rocznicy rejestracji NSZZ Rolników Indywidualnych "Solidarność". Fot. PAP/R. Pietruszka
W Warszawie odbyły się ogólnopolskie obchody związane z 42. rocznicą rejestracji NSZZ Rolników Indywidualnych „Solidarność”. Dziś czcimy zwycięstwo rolników, którzy przez wiele lat walczyli o swoje prawa do posiadania związku zawodowego – mówi PAP zastępca prezesa IPN dr Mateusz Szpytma.
W niedzielę w Warszawie odbyły się ogólnopolskie obchody związane z 42. rocznicą rejestracji NSZZ Rolników Indywidualnych "Solidarność". Rozpoczęły się złożeniem wieńców pod tablicą pamiątkową poświęconą NSZZ RI „Solidarność” przy budynku Domu Chłopa na pl. Powstańców Warszawy. W siedzibie Narodowego Instytutu Kultury i Dziedzictwa Wsi odbyła się konferencja rocznicowa.
"To był radosny dzień wielkiego zwycięstwa, pełen uniesienia, entuzjazmu i wielkiej nadziei na lepszą przyszłość. Dziś wdzięcznym wspomnieniem obejmuję bohaterów tamtych wydarzeń oraz wszystkich działaczy niezależnego ruchu chłopskiego, którzy walczyli o niezbywalne prawa mieszkańców polskiej wsi, a tym samym o wolną i demokratyczną Polskę" - napisał do uczestników prezes PiS Jarosław Kaczyński w liście odczytanym przez senatora Jerzego Chróścikowskiego, przypominając datę 12 maja 1981 r. Tego dnia oficjalnie zarejestrowano NSZZ Rolników Indywidualnych "Solidarność".
Warszawa: Solidarność Rolników Indywidualnych o swojej walce z PRL-em
"Jan Paweł II powiedział, że +Solidarność to jeden z drugim, a nie przeciw drugiemu+. Jako rolnicy musimy o tym pamiętać. Musimy się jednoczyć i budować wspólnotę. Łączy nas dobro naszego rolnictwa. Wtedy, 42 lata temu ten ruch zwyciężył. Komuniści myśleli, że to +niezależny ruch chłopski+ to tylko hasło, a Solidarność Rolników Indywidualnych pokazała, że można i trzeba walczyć w tej wielkiej sprawie" - powiedział obecny na konferencji minister rolnictwa i rozwoju wsi Robert Telus.
"Dzisiejsze spotkanie odbywa się w 42. rocznicę rejestracji NSZZ Rolników Indywidualnych +Solidarność+, ale pamiętając o 12 maja nie czcimy oczywiście, że tego dnia komunistyczny sąd zgodził się, że by istniały rolnicze związki, ale czcimy zwycięstwo rolników, którzy przez wiele lat walczyli o swoje prawa do posiadania reprezentującego ich związku zawodowego. Okupione to było wielkim wysiłkiem rzesz rolniczych oraz protestami w Ustrzykach, Rzeszowie i Bydgoszczy, staraniami ks. kard. Wyszyńskiego i polskiego duchowieństwa. Związek udało się zarejestrować, ale komunistyczne władze już wiedziały, że zostanie wprowadzony stan wojenny i wkrótce rozprawi się z +Solidarnością+. Dla władz PRL rejestracja RI +Solidarność+ była kłopotliwa. Było to jeden z powodów utraty stanowiska I Sekretarza KC PZPR przez Stanisława Kanię, bo Moskwa oponowała przeciw jakimkolwiek koncesjom na rzecz rolników" - powiedział PAP zastępca prezesa IPN dr Mateusz Szpytma.
"Polska była jedynym krajem komunistycznym, w którym kolektywizacja rolnictwa się nie powiodła. Rolniczej +Solidarności+ nie byłoby jednak, gdyby nie było indywidualnego rolnictwa w PRL, które, mimo starań komunistów w latach stalinowskich oraz w czasach Gomułki i Gierka, skutecznie oparło się kolektywizacji. Dzięki rolniczej +Solidarności+ ruch przemian z lat 1980-81 nie ograniczył się wyłącznie do inteligencji i robotników, lecz stał się ruchem ogólnonarodowym, ponieważ objął wszystkie grupy społeczne, włącznie z rolnikami" - wskazał M. Szpytma.
"Polska była jedynym krajem komunistycznym, w którym kolektywizacja rolnictwa się nie powiodła. Rolniczej +Solidarności+ nie byłoby jednak, gdyby nie było indywidualnego rolnictwa w PRL, które, mimo starań komunistów w latach stalinowskich oraz w czasach Gomułki i Gierka, skutecznie oparło się kolektywizacji. Dzięki rolniczej +Solidarności+ ruch przemian z lat 1980-81 nie ograniczył się wyłącznie do inteligencji i robotników, lecz stał się ruchem ogólnonarodowym, ponieważ objął wszystkie grupy społeczne, włącznie z rolnikami" - wskazał.
Podpisano list intencyjny pomiędzy NSZZ RI "Solidarność" oraz Instytutem Pamięci Narodowej dotyczący gromadzenia materiałów archiwalnych związanych z działalnością NSZZ RI „Solidarność”.
"Kilka lat temu IPN powołał projekt +Archiwum pełne pamięci+, którego celem jest ocalenie od zapomnienia i zniszczenia dokumentów ukazujących losy Polaków w okresie II wojny światowej i w PRL. Dziś podpisaliśmy porozumienie pomiędzy IPN a NSZZ Rolników Indywidualnych +Solidarność+ - akt dobrej woli związku i przyłączenia się do naszego projektu. Dotyczy ono gromadzenia materiałów archiwalnych związanych z działalnością związku. Bez udziału tej organizacji nie uda się nam ocalić tego dziedzictwa, które w PRL często było rozproszone w prywatnych rękach osób związanych z niezależnym ruchem chłopskim. To właśnie bohaterowie tamtych wydarzeń, ich rodziny, przyjaciele mieli ukryte materiały, tak ważne i cenne dla dla historyków i przyszłych pokoleń " - powiedziała PAP dyrektor Archiwum IPN dr Marzena Kruk.
Po uroczystościach odbył się panel dyskusyjny panel dyskusyjny "NSZZ RI +Solidarność+: Przeszłość, teraźniejszość, przyszłość". Przed siedzibą Narodowego Instytutu Kultury i Dziedzictwa Wsi IPN zorganizowała wystawę "Tu rodziła się Solidarność Rolników". Obchody zostały objęte honorowym patronatem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy.
Wręczono Krzyże Wolności i Solidarności opozycjonistom z „Solidarności” RI i Duszpasterstwa Rolników
Powstanie „Solidarności” było jednym z najważniejszych wydarzeń końca XX w. w historii Polski. Od początku wspierali ją polscy rolnicy. Rejestrując NSZZ „Solidarność”, komuniści nie zgodzili się na rejestrację podobnego związku rolników. Jego statut został złożony w Sądzie Wojewódzkim w Warszawie już 24 września 1980 r. Wśród najważniejszych postulatów ludności wiejskiej znalazły się: prawo do swobodnego zrzeszania się w niezależnych związkach zawodowych, poszanowanie przez komunistyczne władze prawa do własności ziemi, swobodny obrót własnością ziemską, zrównanie w prawach gospodarstw rolników indywidualnych z uprzywilejowanymi dotąd państwowymi gospodarstwami rolnymi (PGR), ujednolicenie praw socjalnych na wsi i w mieście, reforma szkolnictwa wiejskiego oraz poszanowanie wolności religijnej. Po wielomiesięcznych staraniach 19 lutego 1981 r. w Rzeszowie władze PRL podpisały porozumienie z przedstawicielami rolników indywidualnych. Drugie z porozumień podpisano 20 lutego tego samego roku w Ustrzykach Dolnych. Dziś są one nazywane przez historyków Konstytucją Polskiej Wsi. Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Rolników Indywidualnych "Solidarność" został zarejestrowany 12 maja 1981 r. przez Sąd Wojewódzki w Warszawie. Pierwszym przewodniczącym był Jan Kułaj (1958-2020)- rolnik z Cieszacina Wielkiego (ob. podkarpackie).
Szacuje się, że w działalność związku zaangażowanych nawet 800 tysięcy osób. Działalność związku została zawieszona 13 grudnia 1981 r., wraz z wprowadzeniem stanu wojennego, lecz działał on w warunkach konspiracji. Ponownie zarejestrowany został w kwietniu 1989 r.(PAP)
autor: Maciej Replewicz
mr/ dki/
