Gen. Władysław Anders. Źródło: Wikipedia Commons
Okrągłe rocznice urodzin najwybitniejszych polskich pisarzy i poetów, 100. rocznica Traktatu Ryskiego, 80. rocznica utworzenia Armii Andersa, 40. rocznica śmierci Prymasa Tysiąclecia, 40. rocznica wprowadzenia stanu wojennego, 230. rocznica uchwalenia pierwszej polskiej konstytucji – m.in. te ważne daty będziemy upamiętniać w 2021 r.
Styczeń
100 lat temu, 22 stycznia 1921 r., urodził się Krzysztof Kamil Baczyński, poeta, najwybitniejszy przedstawiciel „pokolenia Kolumbów”. Już w pierwszych latach okupacji niemieckiej stał się jednym z najważniejszych głosów młodzieży podejmującej walkę o wolność. Jego śmierć w pierwszych dniach Powstania Warszawskiego sprawiła, że stał się symbolem tragizmu losów swoich rówieśników i całego narodu. Sejm RP ustanowił rok 2021 Rokiem Krzysztofa K. Baczyńskiego. „Artysta zginął w wieku 23 lat, jednak poezja, którą intensywnie tworzył zaledwie przez kilka lat, jest dowodem jego wybitnego talentu. Poeta w swoich wierszach mówi o sprawach ważnych i ponadczasowych, takich jak wierność, miłość, Ojczyzna, ale też pokazuje tragiczną stronę ludzkiego życia, związaną z koniecznością wyboru, poświęceniem i strachem przed śmiercią” – podkreślono w uchwale.
Sejm ustanowił rok 2021 Rokiem Krzysztofa Kamila Baczyńskiego
50 lat temu, 20 stycznia 1971 r., Biuro Polityczne KC PZPR podjęło decyzję o odbudowie Zamku Królewskiego w Warszawie, finansowanej ze składek społecznych. Odbudowa Zamku była nie tylko gestem propagandowym nowych władz PRL, ale również spełnieniem trwających 25 lat starań środowisk architektów, konserwatorów zabytków i historyków. Rocznica będzie obchodzona pod auspicjami UNESCO, które w 1980 r. wpisało Stare Miasto z Zamkiem Królewskim na Światową Listę Dziedzictwa.
60 lat temu, 16 stycznia 1961 r., na Wawel powróciła bezcenna kolekcja arrasów z czasów panowania króla Zygmunta Augusta, wywieziona w czasie wojny przez polskich muzealników. Aż do 1960 r. znajdowała się w pod opieką władz kanadyjskich.
50 lat temu, 25 stycznia 1971 r., w czasie kilkugodzinnego spotkania ze strajkującymi robotnikami w gdańskiej Stoczni im. Lenina Edward Gierek użył znanego zwrotu „Pomożecie?”, który w propagandzie komunistycznej stał się jednym z symboli jego rządów.
30 lat temu, 4 stycznia 1991 r., misję na stanowisku premiera zakończył Tadeusz Mazowiecki, pierwszy po II wojnie światowej niekomunistyczny szef Rady Ministrów. Osiem dni później jego następcą został Jan Krzysztof Bielecki.
50 lat temu wybuchły strajki na Wybrzeżu. Początek Grudnia ’70
Luty
100 lat temu, 19 lutego 1921 r., w Paryżu podpisano polsko-francuską umowę polityczną oraz ściśle tajną konwencję wojskową, która zobowiązywała oba kraje do współdziałania na wypadek napaści ze strony Niemiec.
80 lat temu, 15 lutego 1941 r., na teren okupowanej przez Niemców Polski zrzucono pierwszych „Cichociemnych” – specjalnie wyszkolonych do walki konspiracyjnej żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych. Jako pierwsi dotarli do Polski tą drogą: mjr Stanisław Kostka-Krzymowski, rtm. Józef Gabriel Zabielski i kurier Czesław Raczkowski.
70 lat temu, 8 lutego 1951 r., w więzieniu MBP na Mokotowie na mocy wyroku komunistycznego sądu wojskowego wykonano wyrok śmierci na mjr. Zygmuncie Szendzielarzu „Łupaszce”, dowódcy 5. Wileńskiej Brygady AK. Szczątki Szendzielarza odnaleziono dopiero w 2013 r. w czasie ekshumacji przeprowadzonej na tzw. Łączce na warszawskich Powązkach.
50 lat temu, 10 lutego 1971 r., wybuchł strajk łódzkich włókniarek, jeden z największych w historii powojennej Polski. Strajk zakończył się wycofaniem przez komunistyczną władzę podwyżek cen żywności; w Łodzi udało się to, o co m.in. w grudniu 1970 r. walczyli robotnicy na Wybrzeżu.
Zygmunt Szendzielarz (1910-1951)
40 lat temu, 17 lutego 1981 r., władze komunistyczne, po wielotygodniowych protestach studentów zgodziły się na zarejestrowanie Niezależnego Zrzeszenia Studentów. Była to pierwsza w bloku komunistycznym organizacja studencka w pełni niezależna od władz i największa obok „Solidarności” organizacja antykomunistyczna.
30 lat temu, 15 lutego 1991 r., na spotkaniu prezydentów Polski i Czechosłowacji oraz premiera Węgier na zamku w węgierskim Wyszehradzie powołano do istnienia Trójkąt Wyszehradzki (przekształcony po rozpadzie Czechosłowacji w Grupę Wyszehradzką – V4), jedno z najważniejszych forów współpracy i zacieśniania więzi państw tej części Europy. Od 2016 r. 15 lutego obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Wyszehradzki.
Marzec
100 lat temu, 17 marca 1921 r., Sejm Ustawodawczy uchwalił Konstytucję RP, która do historii przeszła jako konstytucja marcowa. Zapisy ustawy zasadniczej tworzyły w Polsce system parlamentarno-gabinetowy. Rola prezydenta została sprowadzona do funkcji reprezentacyjnych. Konstytucja zapewniała obywatelom wszystkie podstawowe swobody i gwarantowała równość wobec prawa. Senat RP ustanowił rok 2021 Rokiem Polskiej Tradycji Konstytucyjnej. Jak napisano w uchwale, „rok 2021 to rok dwóch rocznic o niezwykłym znaczeniu dla polskiej tradycji konstytucyjnej: 230-lecia Konstytucji 3 maja i 100-lecia Konstytucji marcowej”. Senatorowie wskazali, że „powinniśmy pamiętać o konstytucjach, które były wyrazem troski naszych przodków o dobro Rzeczypospolitej, rozwój praw jednostki i stanowiły pozytywny wkład w europejskie dziedzictwo prawne”.
100 lat temu, 18 marca 1921 r., podpisano Traktat Ryski. Układ kończył trwającą od 1919 r. wojnę polsko-sowiecką, ustanawiał granicę obu państw i nakładał na bolszewików obowiązek zwrotu polskich dzieł sztuki i innych elementów dziedzictwa kulturowego.
Traktat ryski – trudna sprawa
40 lat temu, 19 marca 1981 r., rozpoczął się najpoważniejszy kryzys w stosunkach między władzami PRL a „Solidarnością”, nazwany później kryzysem bydgoskim. Jego bezpośrednią przyczyną była akcja milicji, w czasie której funkcjonariusze MO (pod dowództwem Henryka Bednarka) siłą usunęli z sali obrad Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy związkową delegację. Wywołało też bezprecedensowy w swojej skali protest, także strajkowy, społeczeństwa przeciw brutalności komunistycznej władzy.
100 lat temu, 20 marca 1921 r., odbył się plebiscyt, który miał rozstrzygnąć o podziale Górnego Śląska, przed I wojną światową należącego do Niemiec. W plebiscycie mogły głosować wszystkie osoby w wieku powyżej lat 20, które mieszkały lub urodziły się na obszarze plebiscytowym – łącznie ok. 1,2 mln osób. Frekwencja wyniosła 96,5 proc. Za przynależnością do Polski głosowało 40,4 proc. ludności, a do Niemiec – 59,5 proc. Dzięki zabiegom rządu niemieckiego w głosowaniu mogły wziąć udział osoby, które urodziły się na terenie plebiscytowym, a potem z niego wyemigrowały. Niemcy ściągnęły 182 tys. tzw. emigrantów, Polska – 10 tys. Łącznie takie osoby stanowiły 19,3 proc. głosujących. Niezadowolenie z wyników plebiscytu oraz sposobu jego przeprowadzenia doprowadziły do wybuchu III Powstania Śląskiego.
Kwiecień
55 lat temu, 14 kwietnia 1966 r., w Gnieźnie odbyły się centralne obchody milenium chrztu Polski pod przewodnictwem prymasa Stefana Wyszyńskiego.
30 lat temu, 16 kwietnia 1991 r., działalność rozpoczęła Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie. Jej pierwszą siedzibą był dawny gmach Komitetu Centralnego PZPR. W inauguracyjnym notowaniu uczestniczyły akcje zaledwie pięciu spółek, w trakcie tej sesji złożono 112 zleceń. Początkowo sesje odbywały się raz w tygodniu.
Konstytucja 3 Maja - najważniejsza z konstytucji
Maj
230 lat temu, 3 maja 1791 r., na Zamku Królewskim w Warszawie Sejm Wielki uchwalił Konstytucję 3 maja – pierwszą w polskiej historii, drugą na świecie ustawę zasadniczą regulującą formę rządów. Sejm ustanowił rok 2021 Rokiem Konstytucji 3 Maja. „Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, świadomy znaczenia Konstytucji 3 Maja jako ważnego elementu pamięci zbiorowej, oddając hołd wszystkim, którzy przyczynili się do powstania tego wiekopomnego aktu – myślicielom politycznym, posłom na Sejm Czteroletni, przedstawicielom ówczesnego obozu patriotycznego oraz pokoleniom Polaków, których niezłomna walka pozwoliła na przetrwanie lat niewoli i odzyskanie niepodległości, zachęca do refleksji nad dziedzictwem Konstytucji 3 Maja” – zaznaczyli posłowie.
120 lat temu, 20 maja 1901 r., strajk polskich dzieci we Wrześni przeciwko nauczaniu w języku niemieckim doprowadził do ukarania 14 uczniów karą chłosty. Był to szczytowy moment wydarzeń, które odbiły się szerokim echem we wszystkich zaborach i stały się symbolem brutalnej germanizacji. Kilka miesięcy później, w listopadzie 1901 r., przed sądem w Gnieźnie stanęło 25 uczestników strajku. Sąd uznał, że był to bunt i zakłócenie porządku publicznego. Uczestników strajku skazano na kary od dwóch do dwóch i pół miesiąca więzienia.
100 lat temu, 2 maja 1921 r., wybuchło III Powstanie Śląskie, ostatni zryw ludności Śląska, który przesądził o korzystnym dla Polski podziale regionu. Pod wrażeniem powstania Rada Ambasadorów zdecydowała o korzystniejszym dla Polski podziale Śląska. Z obszaru plebiscytowego, czyli ponad 11 tys. km km², zamieszkanego przez ponad 2 mln ludzi, do Polski przyłączono 29 proc. terenu, ale aż 46 proc. ludności. W Polsce znalazły się m.in. Katowice, Świętochłowice, Królewska Huta (obecny Chorzów), Rybnik, Lubliniec, Tarnowskie Góry i Pszczyna. Podział był też korzystny dla Polski gospodarczo – na przyłączonym terenie znajdowały się 53 z 67 istniejących kopalni, 22 z 37 wielkich pieców oraz 9 z 14 stalowni. Sejm RP ustanowił 2021 r. Rokiem Powstań Śląskich. W uchwale czytamy: „Hołd Powstańcom Śląskim za ich patriotyzm i umiłowanie polskości oraz męstwo i hart ducha w walkach w latach 1919–1920–1921, które przyczyniły się do objęcia części Górnego Śląska, po sześciu wiekach podlegania czeskiej i niemieckiej jurysdykcji, przez odradzające się Państwo Polskie”.
Senat ustanowił rok 2021 Rokiem Powstań Śląskich
100 lat temu, 29 maja 1921 r., rozpoczęły się prace przy budowie tymczasowego portu wojennego i schroniska dla rybaków we wsi Gdynia na Pomorzu. Inwestycja ta była zaczątkiem przyszłego portu morskiego w Gdyni, która stała się najważniejszą inwestycją infrastrukturalną II RP.
95 lat temu, 12 maja 1926 r., marszałek Józef Piłsudski na czele wiernych mu oddziałów rozpoczął zbrojną manifestację przeciwko rządowi premiera Wincentego Witosa. Jego działania rozpoczęły trzydniowe walki na ulicach Warszawy. Zamach stanu przeszedł do historii jako zamach majowy. Jego wynikiem było ustąpienie prezydenta i dymisja premiera oraz przejęcie rzeczywistej władzy przez Piłsudskiego i jego zwolenników. W wyniku trwających trzy dni walk zginęło 379 osób, wśród nich 164 cywilów.
40 lat temu, 13 maja 1981 r., na Placu św. Piotra doszło do zamachu na papieża Jana Pawła II. Ojciec Święty został ciężko ranny. Bezpośrednim sprawcą zamachu był Turek Mehmet Ali Ağca, ale nie udało się definitywnie ustalić, kto stał za próbą zabicia papieża.
40 lat temu, 28 maja 1981 r., zmarł prymas Stefan Wyszyński. Sejm RP ustanowił rok 2021 Rokiem Prymasa Tysiąclecia Stefana Kardynała Wyszyńskiego. „Był nie tylko głosicielem uniwersalnych wartości chrześcijańskich, ale także mężem stanu, który mawiał: Kocham Ojczyznę więcej niż własne serce. Służył Polsce i występował w Jej imieniu, domagając się od komunistycznych władz poszanowania wolności religijnej i broniąc polskiej kultury. Podkreślał konieczność zrozumienia znaczenia wolności Narodu, która dla każdego obywatela winna być wielkim dobrem i rzeczywistą wartością. Wolność Narodu była dla Prymasa Tysiąclecia priorytetem działalności kapłańskiej i społecznej. Swoje nauczanie kard. Stefan Wyszyński opierał na człowieku, którego dobro powinno być centrum życia społecznego i gospodarczego każdej społeczności” – przypomniano w uchwale.
Prof. Cisek: zamach majowy był potrzebny
Czerwiec
65 lat temu, 28 czerwca 1956 r., w Poznaniu wybuchły strajki i manifestacje robotnicze, które przerodziły się w krwawo stłumione walki uliczne. W starciach na ulicach Poznania zginęło lub zmarło od ran 57 protestujących i 8 osób funkcjonariuszy władz.
45 lat temu, 25 czerwca 1976 r., na wieść o podwyżkach cen żywności w Radomiu Ursusie, Płocku i innych ośrodkach przemysłowych wybuchły strajki, które zakończyły się brutalną interwencją jednostek milicji oraz ZOMO.
30 lat temu, w dniach 1–9 czerwca 1991 r., Jan Paweł II odbył czwartą pielgrzymkę do Polski. Papież odwiedził Koszalin, Rzeszów, Przemyśl, Lubaczów, Kielce, Radom, Łomżę, Olsztyn, Włocławek, Płock, Białystok i Warszawę. Podczas tej pielgrzymki nauczał przede wszystkim o Dekalogu. Kontynuował swoją pielgrzymkę 13–15 sierpnia. Odwiedził Kraków, Wadowice oraz Częstochowę. Wziął udział w uroczystościach zakończenia VI Światowych Dni Młodzieży w Częstochowie.
Sejm ustanowił rok 2021 Rokiem Kardynała Stefana Wyszyńskiego
Lipiec
80 lat temu, 4 lipca 1941 r., we Lwowie Niemcy rozstrzelali na Wzgórzach Wuleckich 37 polskich intelektualistów, głównie profesorów Uniwersytetu Jana Kazimierza i Politechniki Lwowskiej.
80 lat temu, 30 lipca 1941 r., w Londynie podpisano porozumienie polsko-sowieckie, które przeszło do historii jako układ Sikorski-Majski. Zgodnie z jego postanowieniami przywrócono stosunki dyplomatyczne między Polską a Związkiem Sowieckim i rozpoczęto zwalnianie z sowieckich więzień i łagrów przebywających tam obywateli Polski, którzy mogli wstępować w szeregi Polskich Sił Zbrojnych w ZSRS pod dowództwem gen. Władysława Andersa.
70 lat temu, 31 lipca 1951 r., rozpoczął się jeden z najgłośniejszych procesów pokazowych stalinowskiej Polski, nazwany generalskim, w którym obok gen. Jerzego Kirchmayera o szpiegostwo oskarżono: gen. Stanisława Tatara, gen. Franciszka Hermana, gen. Stefana Mossora oraz płk. Mariana Jureckiego, płk. Stanisława Nowickiego, płk. Mariana Utnika, mjr. Władysława Romana i kmdr. ppor. Szczepana Wacka. 13 sierpnia ogłoszono wyroki. Gen. Kirchmayer, podobnie jak gen. Tatar, Mossor i Herman, skazany został na dożywocie. Pozostałym oskarżonym wymierzono kary 12 i 15 lat więzienia. Kilkunastu niższych rangą oficerów skazano później na śmierć w tzw. procesach odpryskowych.
5 lat temu, 8 lipca 2016 r., w Warszawie rozpoczął się szczyt państw NATO. W jego trakcie zadecydowano o wzmocnieniu wschodniej flanki Sojuszu, przedłużeniu misji w Afganistanie po roku 2016 i większym zaangażowaniu w walkę z tzw. Państwem Islamskim.
Władysław Anders (1892-1970)
5 lat temu, 26–31 lipca 2016 r., odbyły się 31. Światowe Dni Młodzieży w Krakowie. Ich głównym punktem była pielgrzymka do Polski papieża Franciszka. 28 lipca, w związku z obchodami 1050-lecia chrztu Polski, odprawił on uroczystą eucharystię z polskimi biskupami na błoniach jasnogórskich w Częstochowie. 29 lipca papież Franciszek odwiedził były niemiecki obóz koncentracyjny Auschwitz-Birkenau.
Sierpień
120 lat temu, 3 sierpnia 1901 r., w Zuzeli na Mazowszu urodził się Stefan Wyszyński, arcybiskup warszawsko-gnieźnieński, prymas Polski, nazywany Prymasem Tysiąclecia.
80 lat temu, 14 sierpnia 1941 r., w niemieckim obozie koncentracyjnym zginął franciszkanin o. Maksymilian Kolbe, który poświęcił swoje życie za Franciszka Gajowniczka. 30 lat później, 17 października 1971 r., o. Kolbe został beatyfikowany, a w 1982 r. papież Jan Paweł II ogłosił go świętym.
25 lat temu zmarł Franciszek Gajowniczek; w Auschwitz życie oddał za niego o. Maksymilian Kolbe
Wrzesień
200 lat temu, 24 września 1821 r., w Laskowie-Głuchach koło Radzymina na Mazowszu urodził się Cyprian Kamil Norwid. Jest uważany za jednego z najoryginalniejszych polskich poetów, jednego z ostatnich przedstawicieli romantyzmu; często zaliczany do grona polskich wieszczów narodowych. Przez lata jego twórczość pozostawała zapomniana. Została przywrócona polskiej kulturze dzięki poetom młodopolskim. W latach siedemdziesiątych została ponownie ożywiona dzięki wykonawcom poezji śpiewanej. W uznaniu zasług Cypriana Norwida dla polskiej sztuki i polskiej kultury, w 200-lecie jego urodzin, Sejm podjął uchwałę ustanawiającą rok 2021 Rokiem Cypriana Kamila Norwida. Jak głosi uchwała, „w swojej twórczości Norwid odwoływał się do narodowej i europejskiej tradycji, a zarazem był odważnym nowatorem oraz krytykiem różnych przejawów życia społecznego i politycznego. Patriotyzm podnosił do rangi najwyższej wartości. Podobnie ujmował jako świadomy oraz głęboko wierzący katolik kwestie etyczne, filozoficzne oraz teologiczne”.
Sejm ustanowił rok 2021 Rokiem Stanisława Lema
100 lat temu, 12 lub 13 września 1921 r., we Lwowie urodził się Stanisław Lem, pisarz science fiction, futurolog, filozof, poruszający w swojej twórczości kwestię techniki, natury człowieka i jego miejsca we wszechświecie. Był najczęściej tłumaczonym polskim pisarzem. Został odznaczony Orderem Orła Białego i Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Sejm ustanowił rok 2021 Rokiem Stanisława Lema. „W swoich rozważaniach nad kondycją współczesnego człowieka, skutkami postępu technicznego i cywilizacyjnego dostrzegał wiele zagadnień fundamentalnych dla kultury i myśli współczesnej. Przestrzegał przed negatywnymi skutkami technicznego rozwoju cywilizacji, a jego prace teoretyczne i prognozy futurologiczne mają znaczący wpływ na definiowanie miejsca ludzkości we wszechświecie i prognozowanie jej losu” – podkreślono w uchwale. Dodano, że Lem „większość życia spędzając w systemie komunistycznym, w swych utworach wielokrotnie przemycał krytykę systemów totalitarnych, a jego książki były przejawem wolności w myśleniu i nieskrępowanej wyobraźni”.
Senat ustanowił rok 2021 Rokiem Cypriana Norwida
45 lat temu, 23 września 1976 r., powstał Komitet Obrony Robotników, pierwsza jawna organizacja opozycyjna wobec władz PRL. Bezpośrednim powodem jej powołania był sprzeciw wobec represji po strajkach robotniczych w Radomie i Ursusie. Celem działaczy KOR było niesienie pomocy prawnej, lekarskiej i finansowej prześladowanym robotnikom oraz rejestrowanie i ujawnianie przypadków łamania przez organa władzy przepisów obowiązującego prawa.
40 lat temu, 5 września 1981 r., w Gdańsku rozpoczął się I Krajowy Zjazd Delegatów NSZZ „Solidarność”. Brało w nim udział blisko 900 delegatów reprezentujących 42 organizacje regionalne związku. Było to pierwsze w komunistycznej Polsce legalne zgromadzenie, którego uczestnicy formułowali daleko idący program przemian społecznych i politycznych. Niemal wszystkie przyjęte uchwały wyrażały nadzieje na dalszą budowę samorządnej Rzeczypospolitej. Opublikowane 8 września 1981 r. „Posłanie do ludzi pracy Europy Wschodniej” wyrażało nadzieję, że do podobnych przemian dojdzie w pozostałych krajach bloku wschodniego. Zjazd uważany jest za zwieńczenie karnawału „Solidarności”.
K
Komitet Obrony Robotników i KSS „KOR”
Październik
100 lat temu, 9 października 1921 r., w Radomsku urodził się Tadeusz Różewicz. Jest autorem ponad 50 tomów wierszy, przetłumaczonych na kilkadziesiąt języków. Napisał kilkanaście dramatów, scenariusze filmowe wspólnie z bratem Stanisławem i Kornelem Filipowiczem. Poeta debiutował w 1947 r. tomem „Niepokój”. Po doświadczeniach wojny, według Różewicza, niemożliwe było uprawianie poezji takiej jak dawniej. Był jednym z pierwszych poetów, którzy zareagowali na okrucieństwa wojny nie tylko treścią poezji, lecz i zmianą jej formy, odrzuceniem romantycznego sztafażu, surowym obrazowaniem. Zmarł 24 kwietnia 2014 r. Sejm ustanowił rok 2021 Rokiem Tadeusza Różewicza. „Wnikliwy obserwator życia codziennego, społecznego i politycznego. Nieobojętny, pełen czułości dla świata i empatii dla szarego człowieka – bohatera. Poprzez nową poetycką formę precyzyjnie definiował kryzys współczesnego świata, jak i rozdarcie współczesnego człowieka” – czytamy w uchwale przyjętej przez Sejm.
80 lat temu, 15 października 1941 r., Niemcy wprowadzili na terenie Generalnego Gubernatorstwa karę śmierci dla Żydów opuszczających nielegalnie getta i dla Polaków udzielającym im schronienia.
65 lat temu, 21 października 1956 r., na I sekretarza KC PZPR został wybrany Władysław Gomułka. Jego wybór oraz zorganizowany trzy dni później wielki wiec na Placu Defilad były szczytowym momentem „polskiego Października” – fali przemian doprowadzających do częściowego demontażu komunistycznego systemu totalitarnego. Tydzień później z internowania został zwolniony prymas Stefan Wyszyński.
Sejm ustanowił rok 2021 Rokiem Tadeusza Różewicza
30 lat temu, 27 października 1991 r., odbyły się pierwsze w III RP w pełni wolne wybory parlamentarne. O ich wyniku w dużej mierze zdecydowała przyjęta przez Sejm kontraktowy ordynacja proporcjonalna, nieprzewidująca ogólnopolskiego progu wyborczego. Takie prawo wyborcze, w połączeniu z kształtującym się systemem partyjnym, zaowocowało niezwykle rozbitym składem Sejmu. Zasiedli w nim reprezentanci aż 24 ugrupowań, co w dłuższej perspektywie uniemożliwiło stworzenie trwałej większości sejmowej.
Listopad
105 lat temu, 5 listopada 1916 r., państwa centralne (Austro-Węgry i Niemcy) ogłosiły niepodległość Polski. Akt dwóch cesarzy ogłaszał utworzenie Królestwa Polskiego z własną armią i rządem, sprzymierzonego z państwami centralnymi. Akt 5 listopada jest uznawany za symboliczny początek odradzania się instytucji państwa polskiego.
20 lat temu, 22 listopada 2001 r., prezydent RP Aleksander Kwaśniewski wydał, na wniosek Rady Ministrów, postanowienie o wysłaniu Polskiego Kontyngentu Wojskowego do Afganistanu.
Dr hab. Piotr Szlanta: Akt 5 listopada był przejawem realizacji koncepcji budowy Mitteleuropy
10 lat temu, 1 listopada 2011 r., piloci Tadeusz Wrona i Jerzy Szwarc przeprowadzili udane awaryjne lądowanie samolotu Boeing 767 z awarią podwozia na lotnisku Chopina w Warszawie.
5 lat temu, 11 listopada 2016 r., po 14 latach budowy i 225 latach od podjęcia decyzji o jej wzniesieniu uroczyście otwarto Świątynię Opatrzności Bożej w Warszawie.
Grudzień
40 lat temu, 11 grudnia 1981 r., rozpoczął się bezprecedensowy Kongres Kultury Polskiej. Stan wojenny przerwał jego obrady, kilku z obecnych zostało internowanych. Zgromadził wielką reprezentację ludzi kultury, odbywał się poza cenzurą.
100 lat temu, 18 grudnia 1921 r., na stadionie w Budapeszcie piłkarska reprezentacja Polski rozegrała pierwsze, oficjalne spotkanie międzypaństwowe, ulegając w towarzyskim meczu Węgrom 1:0.
39 lat temu wprowadzono stan wojenny
40 lat temu, 13 grudnia 1981 r., kierowana przez gen. Wojciecha Jaruzelskiego nielegalna Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego wprowadziła stan wojenny na terenie całego kraju. Trzy dni później, 16 grudnia, w czasie pacyfikacji przez oddziały milicji kopalni „Wujek” w Katowicach zginęło dziewięciu górników.
30 lat temu, 8 grudnia 1991 r., przywódcy trzech republik sowieckich Borys Jelcyn (Federacja Rosyjska), Stanisław Szuszkiewicz (Białoruś) i Leonid Krawczuk (Ukraina) podpisali tzw. układ białowieski, powołujący Wspólnotę Niepodległych Państw. Data ta uznawana jest za koniec istnienia ZSRS. Dla Polski moment był równoznaczny ze znalezieniem się w nowej sytuacji geopolitycznej.
30 lat temu, 16 grudnia 1991 r., w Brukseli Polska podpisała układ stowarzyszeniowy ze Wspólnotami Europejskimi. Był to jeden z najważniejszych kroków w kierunku integracji z Unią Europejską.
Budując wolną Polskę. Jan Olszewski jako polityk
30 lat temu, 23 grudnia 1991 r., Sejm RP udzielił wotum zaufania Radzie Ministrów premiera Jana Olszewskiego. Był to pierwszy rząd wyłoniony przez większość parlamentarną wybraną w całkowicie demokratycznych wyborach parlamentarnych. W wygłoszonym exposé premier, jako pierwszy polski szef rządu, zapowiedział starania o wstąpienie do Wspólnot Europejskich oraz NATO.
Michał Szukała (PAP)
szuk / skp
