Budowa trasy W-Z. Warszawa, 1948-05. Fot. PAP/CAF
Odbudowana Warszawa nie jest już tym samym miastem, co przed jej zniszczeniem – mówi PAP dziennikarz i pisarz Marek Teler. We wtorek w stołecznym Przystanku Historia IPN im. Janusza Kurtyki odbędzie się spotkanie „Warszawa (nie)odbudowana”.
Spotkanie będzie poświęcone odbudowie Warszawy. "Opowiemy o tym, co zostało odbudowane, a także o tym, co odbudowane niestety nie zostało. Dużo uwagi poświęcimy także działalności Biura Odbudowy Stolicy, czyli instytucji powołanej do przywrócenia zniszczonego po Powstaniu Warszawskim przez Niemców miasta" – powiedział PAP Marek Teler, przypominając, że "łącznie w czasie II wojny światowej zniszczono ponad 80 proc. zabudowy miasta".
Gośćmi Marka Telera będą architekt i varsavianista Grzegorz Mika oraz badacz historii warszawskiego metra Jakub Jastrzębski. "Będzie to spotkanie z dwoma ekspertami w dziedzinie varsavianistyki. Grzegorz Mika jest autorem książki +Od wielkich idei do wielkiej płyty. Burzliwie dzieje warszawskiej architektury+. Z kolei Jakub Jastrzębski jest autorem książki + Sto lat warszawskiego metra. Od pomysłu do realizacji+" – zaznaczył Teler.
Podczas spotkania zostanie omówiona działalność Biura Odbudowy Stolicy. "Powiemy o tym, w jaki sposób BOS odbudowywało Warszawę, a także, jakimi kryteriami się przy tym kierowało. Odbudowana stolica nie była już bowiem takim samym miastem jak przed zniszczeniem" – wskazał pisarz. Przypomniał, że w sztuce i architekturze pojawił się socrealizm. "Poświęcimy mu dużo uwagi, zastanawiając się, jak ten charakterystyczny dla systemu komunistycznego styl był w Warszawie wprowadzany oraz na jakich płaszczyznach się to odbywało" – powiedział.
Symbol odbudowy stolicy został zabytkiem
Przypomniana zostanie również historia budowy warszawskiego metra. "Przypomnimy, że pomysł budowy metra w Warszawie sięga jeszcze lat przedwojennych, a po wojnie pojawiały się pomysły związane z tzw. metrem głębokim. Co ciekawe, metro, którym dzisiaj możemy poruszać się po Warszawie, powstawało w ciekawych okolicznościach – prace budowalne zaczęły się w 1982 r., czyli właściwie w samym środku okresu stanu wojennego" – opowiadał Marek Teler. "To są naprawdę fascynujące i intrygujące zagadnienia" – dodał.
W czasie spotkania zostanie również podjęta refleksja nad tym, co z lat przedwojennych zostało bezpowrotnie utracone oraz dlaczego reprezentatywne punkty na mapie Warszawy przez długi czas nie zostały odbudowane. "Dopiero dzisiaj mamy plany odbudowy Pałacu Saskiego. Musimy także pamiętać, że stosunkowo długo nie był też odbudowywany Zamek Królewski" – przypomniał Teler, dodając, że "również z tego powodu tytuł tego spotkania to +Warszawa (nie)odbudowana+".
Obok kwestii architektonicznych, zostanie także poruszona kwestia społeczna. "Sięgniemy do źródeł historycznych, aby przyjrzeć się temu, jak do odbudowy miasta podchodzili sami warszawiacy" – powiedział Marek Teler. Dodał, że "obok wielkiego entuzjazmu związanego z odradzaniem się miasta z ruin, pojawiały się także głosy sprzeciwu wobec pewnych realizacji oraz posunięć Biura Odbudowy Stolicy, związanych chociażby z wyburzaniem zrujnowanych, choć nadających się do odbudowy kamienic. BOS zdecydował się je wyburzyć, aby w ich miejscu wybudować coś zupełnie innego" – wyjaśnił.
W jego ocenie, "jest to zagadnienie istotne nie tylko dla mieszkańców Warszawy, ale też mieszkańców całej Polski, ponieważ stolica jest - jak wiemy - sercem kraju". "Zwróćmy uwagę, że chęć odbudowywania tego, co w latach wojennych nie zostało przywrócone, jest nadal widoczna, zarówno wśród warszawiaków, jak i przedstawicieli władz, co pokazuje chociażby odbudowa Pałacu Saskiego" – mówił Teler.
Dr A. Bojarski: architekci Biura Odbudowy Stolicy dążyli do całkowitej przebudowy Warszawy
"Temat odbudowy Warszawy jest zresztą cały czas fascynujący, z różnych powodów i na różnych płaszczyznach" - wskazał. "Na pewno jest wielu entuzjastów czasów międzywojnia czy kolekcjonerów starych pocztówek i zdjęć, którzy mają poczucie, że pewne rzeczy trzeba odbudować jako symbol świetności dawnej stolicy. Mamy również sporą grupę przeciwników Pałacu Kultury i Nauki, a sam budynek do dziś budzi spore kontrowersje. Są też przeciwnicy samej socrealistycznej architektury, która zalała w latach pięćdziesiątych warszawskie ulice. Oni z kolei chcieliby powrotu budynków, które zostały usunięte w związku z socrealistycznymi zmianami na mapie miasta" – powiedział.
Podkreślił, że zagadnienie obudowy Warszawy może fascynować również i badaczy. "Łączy przecież kwestie architektoniczne, historyczne i społeczne, a przenikanie się tych różnych dziedzin nauki i kompleksowość zagadnienia sprawiają, że można ten temat ujmować w różne formy" – wyjaśnił, przypominając, że "powstaje bardzo dużo książek o odbudowie stolicy, które są zresztą nagradzane".
Wtorkowe spotkanie, które rozpocznie się o godz. 17.30 i będzie również transmitowane na kanale IPNtv, jest częścią cyklu "Warszawa, jakiej nie znacie", mającego na celu przybliżenie historii i ciekawostek dotyczących stolicy Polski - takich jak kryminalne opowieści dawnej Warszawy, literackie obrazy socjalistycznej stolicy czy kabarety i rewie międzywojennej Warszawy.(PAP)
Autorka: Anna Kruszyńska
akr/ pat/
