Jałta - miasto w południowej części Półwyspu Krymskiego. Fot. PAP/G. Michałowski
Autonomiczna Republika Krymu jest politycznie powiązana z Ukrainą jednak geograficznie, historycznie i politycznie ma silne związki z Rosją. Republika zamieszkana jest głównie przez Rosjan, ale też Ukraińców i Tatarów.
Status Autonomicznej Republiki Krymu jest regulowany przez konstytucję Ukrainy oraz ustawę zasadniczą samej republiki. Władzę ustawodawczą pełni jednoizbowy parlament (Rada Najwyższa Autonomicznej Republiki Krymu), w którym zasiada stu posłów. Rada ministrów wraz z jej przewodniczącym jest wybierana przez parlament, przy akceptacji prezydenta Ukrainy. Kadencja parlamentu trwa cztery lata.
Wszelkie akty prawne uchwalane przez Radę Najwyższą republiki muszą być zgodne z przepisami Ukrainy i konstytucją republiki.
Władze autonomii zajmują się głównie zagadnieniami związanymi z turystyką, rolnictwem, planowaniem przestrzennym oraz utrzymaniem i funkcjonowaniem instytucji kulturalnych. W razie wątpliwości, czy uchwalone prawo jest zgodne z zapisami ukraińskiej ustawy zasadniczej prezydent autonomii może zgłosić się o arbitraż do Sądu Konstytucyjnego Ukrainy.
Do 1945 r. zdecydowaną większość mieszkańców Krymu stanowili wyznający islam Tatarzy, którzy pojawili się na tych terenach w XIII w. wraz z mongolską Złotą Ordą. W XV w. na półwyspie powstał Chanat Krymski, który od 1475 r. do 1774 był wasalem Imperium Osmańskiego. W 1783 r. Chanat został anektowany przez Rosją, na Tatarów spadła pierwsza fala represji, a na półwyspie rozpoczęła się akcja kolonizacyjna Rosjan.
Z badań przeprowadzonych w 2001 roku wynika, że Autonomiczną Republikę Krymu zamieszkuje prawie 2 miliony ludzi, z czego 58 procent stanowią Rosjanie, 24 procent Ukraińcy, a Tatarzy 12 procent. Taki układ demograficzny jest wynikiem wydarzeń historycznych, które miały miejsce po II wojnie światowej.
Do 1945 roku zdecydowaną większość mieszkańców Krymu stanowili wyznający islam Tatarzy, którzy pojawili się na tych terenach w XIII wieku wraz z mongolską Złotą Ordą. W XV wieku na półwyspie powstał Chanat Krymski, który od 1475 roku do 1774 był wasalem Imperium Osmańskiego. W 1783 roku Chanat został anektowany przez Rosją, na Tatarów spadła pierwsza fala represji, a na półwyspie rozpoczęła się akcja kolonizacyjna Rosjan.
W 1921 uregulowano status Krymu dekretem Rady Komisarzy Ludowych, na mocy którego utworzono Krymską Autonomiczną Socjalistyczną Republikę Radziecką (KASRR) wchodzącą w skład Rosyjskiej Federacyjnej SRR.
W związku z oskarżeniami o kolaborację z III Rzeszą w trakcie II wojny światowej Moskwa w 1944 roku podjęła decyzję o wysiedleniu z Krymu Tatarów. Z informacji radzieckich wynika, że w trakcie tej operacji wywieziono w głąb państwa 191 tysięcy ludzi narodowości tatarskiej. W efekcie tych wydarzeń dziś duża część społeczności tatarskiej jest negatywnie nastawiona do władz w Moskwie i możliwości włączenia autonomii do Rosji.
W 1954 roku przywódca ZSRR Nikita Chruszczow podjął decyzję o przekazaniu Półwyspu Krymskiego Ukraińskiej SRR.
Po ogłoszeniu przez Ukrainę niepodległości w sierpniu 1991 roku wybuchł spór między Kijowem, a rosyjskimi władzami Krymu o przyszłość regionu. W kwietniu 1992 roku ukraiński parlament uchwalił ustawę tworzącą na tym terytorium autonomię, która otrzymała konstytucję we wrześniu tego samego roku. W marcu 1995 roku władcze centralne w Kijowie powołały Autonomiczną Republikę Krymu, która rok później w nowej ustawie zasadniczej otrzymała obecny system polityczno-prawny.
Stolicą Autonomicznej Republiki Krymu jest Symferopol. Terytorium republiki obejmuje praktycznie cały Półwysep Krymski, poza Sewastopolem, i liczy ponad 26 tysięcy kilometrów kwadratowych. Główną gałęzią gospodarki jest turystyka, która rozwija się szczególnie na wybrzeżu Morza Czarnego. Na terenie republiki rozwinięty jest też przemysł górniczy, który koncentruje się głównie na wydobyciu wapieni. Na Półwyspie Krymskim produkuje się także wino.
W Sewastopolu, który jest miastem wydzielonym, na prawach obwodu, stacjonuje rosyjska Flota Czarnomorska. W 2010 roku ukraiński prezydent Wiktor Janukowycz podpisał z władzami w Moskwie porozumienie, na mocy którego Rosjanie będą dzierżawić tę bazę do 2042 roku. Poprzednie ustalenia zakładały obecność rosyjskiej floty do 2017 roku.(PAP)
lm/ ala/
