Muzeum II Wojny Światowej wydało album z 400 czarno-białymi fotografiami ukazującymi życie codzienne Polaków pod niemiecką okupacją. Zdjęcia pochodzą z archiwów różnych instytucji i albumów domowych. Wiele z nich nie było dotychczas nigdzie publikowanych.
Wyboru zdjęć do albumu dokonała Joanna Urbanek z Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. Jak zaznaczyła w rozmowie z PAP, na polskim rynku wydawniczym jest wiele wydawnictw fotograficznych dotyczących powstania warszawskiego czy zagłady Żydów oraz tych autorskich - pokazujących zdjęcia wykonane przez konkretnych fotografów. „Są to bardzo ciekawe pozycje, ale chyba brakowało albumu, który podejmowałby próbę pokazania poprzez fotografię w sposób całościowy niemieckiej okupacji” – powiedziała PAP Urbanek.
Jak zaznaczyła, publikacja nosi tytuł „Codzienność w cieniu terroru. Okupacja niemiecka w Polsce 1939-1945” i zamieszczone w niej fotografie nie pokazują obozów koncentracyjny, więzień czy innych, zamkniętych miejsc opresji, ale to, co mieszkańcy Generalnego Gubernatorstwa oraz ziem polskich włączonych do III Rzeszy widzieli na ulicy, z czym spotykali się w przestrzeni publicznej.
Zdjęcia zostały pogrupowane w sześć tematycznych zestawów pokazujących: moment kapitulacji Polaków jesienią 1939 r., codzienne życie na wsi i w mieście w czasie okupacji, los Żydów, świat Niemców, walkę i opór Polaków oraz zniszczoną Polskę po zakończeniu wojny.
„Zależało nam na tym, by pokazać wszystkie aspekty życia pod okupacją, na zdjęciach zobaczymy więc także np. młodzież odpoczywającą nad rzeką, odpust w małym miasteczku, pranie, modę okupacyjną, handel, ale też transport, w tym riksze oraz pojazdy na gaz drzewny, których używano z braku benzyny” – powiedziała Joanna Urbanek z Muzeum II Wojny Światowej.
Na fotografiach obrazujących opór Polaków zobaczymy np. antyniemieckie napisy na murach, druk konspiracyjnej prasy, życie leśnych partyzantów, ale też powstanie warszawskie czy powstanie w warszawskim getcie. W albumie znalazły się też zdjęcia pokazujące życie w żydowskich gettach, prace przymusowe, uliczne łapanki, publiczne egzekucje czy pacyfikacje wsi.
„Zależało nam na tym, by pokazać wszystkie aspekty życia pod okupacją, na zdjęciach zobaczymy więc także np. młodzież odpoczywającą nad rzeką, odpust w małym miasteczku, pranie, modę okupacyjną, handel, ale też transport, w tym riksze oraz pojazdy na gaz drzewny, których używano z braku benzyny” – powiedziała Urbanek dodając, że do albumu dołączono też zdjęcia niektórych eksponatów Muzeum II Wojny Światowej, a jedno z nich pokazuje np. lampę karbidówkę, która w czasie okupacji powszechnie służyła jako źródło światła.
Wyjaśniła, że dużym wyzwaniem był rozdział pokazujący Niemców na okupowanych przez nich terenach. „To rozdział historiografii, o którym często się zapomina, a przecież był to cały - sztucznie stworzony przez administrację okupacyjną, świat urządzony bardzo często na bazie przejętych od Polaków instytucji czy obiektów. Mowa tu np. o specjalnych – przeznaczonych tylko dla Niemców restauracjach i obiektach sportowych, na których rywalizowali ze sobą przedstawiciele Wermachtu i SS, czy np. Wawelu, w którym zamieszkał generalny gubernator Hans Frank” – powiedziała dodając, że nie można było pominąć tego aspektu, bo zbyt wiele mówi on o okupacji.
Większość zdjęć w albumie opatrzona została informacjami o zdarzeniach, które przedstawiają, okolicznościach ich wykonania oraz - tam, gdzie było to możliwe – autorze fotografii. „To bardzo ważne, by wiedzieć, kto zrobił dane zdjęcie i jaki cel przyświecał autorowi, bo w albumie znalazły się np. pozowane zdjęcia wykonane przez Niemców, ale też zdjęcia Emanuela Ringelbluma – Żyda, który świadomie, z myślą o potomnych, dokumentował życie warszawskiego getta” – powiedziała PAP Urbanek.
Fotografie zamieszczone w albumie pochodzą w dużej mierze ze zbiorów Muzeum II Wojny Światowej oraz Ośrodka Karta, który jest partnerem wydawnictwa. Bardzo wiele fotografii użyczyły też polskie oraz zagraniczne muzea, biblioteki, archiwa a także osoby prywatne. Prace nad doborem i przygotowaniem do publikacji zdjęć trwały około półtora roku. „Wiele fotografii zamieszczonych w albumie, nie było nigdy dotąd publikowanych” – zaznaczyła Urbanek.
Książkę liczącą prawie 330 stron otwiera esej opowiadający o wojennej fotografii, a zamyka krótkie kalendarium niemieckiej okupacji. Album wydany w nakładzie dwóch tysięcy egzemplarzy będzie miał swoją premierę na rozpoczynającym się 17 września w Szczecinie Powszechnym Zjeździe Historyków Polskich. W księgarniach wydawnictwo pojawi się w najbliższych dniach.
Otwarcie powstającego w Gdańsku Muzeum II Wojny Światowej planowane jest na 2016 rok. (PAP)
aks/ ala/
