Warszawa, 02.10.2019. Dyrektor Archiwum IPN Marzena Kruk (L), prezes Związku Sokolstwa Polskiego w Ameryce Timothy Kuzma (P) oraz prezes IPN Jarosław Szarek (C) podczas konferencji w Centrum Edukacyjnym IPN „Przystanek Historia”, 2 bm. w Warszawie, nt. "Nieznane dokumenty w zbiorach Archiwum IPN". Fot. PAP/M. Marek
Związek Sokolstwa Polskiego w Ameryce przekazał IPN swoje archiwum, w tym pamiątki związane z działaczami polonijnymi i Ignacym Paderewskim. "Przekazanie całego archiwum to jest rzecz bez precedensu" - powiedział w środę prezes IPN Jarosław Szarek.
Dokumenty, pamiątki osobiste, fotografie, filmy związane z amerykańską polonią, ze Związkiem Sokolstwa Polskiego w Ameryce zostały przekazane Instytutowi Pamięci Narodowej. Wśród nich są przedmioty związane z działaczką niepodległościową, organizatorką rekrutacji do armii polskiej we Francji, Agnieszką Wisłą, pułkownikiem Wojska Polskiego i wieloletnim prezesem Związku Sokolstwa Teofilem Starzyńskim, a także z Ignacym Paderewskim.
IPN ma nowy projekt - "Archiwum Pełne Pamięci"
"Łącznie to są niemal 2 tony dokumentów i pamiątek osobistych. Przekazanie całego archiwum to jest rzecz bez precedensu. To największy zbiór archiwów przekazany nam w ostatnich latach" - powiedział w środę w Warszawie, podczas spotkania prezentującego materiały przekazane przez Związek Sokolstwa Polskiego w Ameryce, prezes IPN Jarosław Szarek. Podkreślił, że działalność Związku Sokolstwa Polskiego w Ameryce to niezwykły fragment naszej historii.
"Jednak wysiłek związku nie jest zbytnio znany w Polsce. Te bezcenne dokumenty są drogą ku temu, by to zmienić, by poznać historię takich ludzi jak Agnieszka Wisła i Teofil Starzyński" - dodał Szarek.
Timothy Kuzma, prezes Związku Sokolstwa Polskiego w Ameryce, podkreślił, że niektóre z przekazanych pamiątek mają ponad sto lat. "Przekazujemy te dokumenty do IPN, by ludzie mogli poznać historię Sokoła i Polaków w Ameryce" - powiedział.
Timothy Kuzma, prezes Związku Sokolstwa Polskiego w Ameryce, podkreślił, że niektóre z przekazanych pamiątek mają ponad sto lat. "Przekazujemy te dokumenty do IPN, by ludzie mogli poznać historię Sokoła i Polaków w Ameryce" - powiedział.
Podczas spotkania Kuzma przekazał prezesowi IPN dodatkowy zbiór dokumentów z lat 1913 i 1914.
Dyrektor Archiwum IPN, Marzena Kruk, w rozmowie z PAP podkreśliła, że pierwszy raz tak duża kolekcja w całości trafi do Polski.
"Te dokumenty pokazują postawy Polaków mieszkających w Ameryce. Pokazują, że Polska była dla nich najważniejsza i byli gotowi poświęcić dla niej wszystko. Archiwum pozwoli zrozumieć, jak ważna dla Polonii amerykańskiej była Polska" - stwierdziła Kruk.
"Dla mnie, historyczki, niezwykle cenne są osobiste historie, korespondencja, czasem dedykacje, innym razem notatki na rewersie fotografii. To są te perełki, które dodają historii osobisty wymiar" - dodała.
Ignacy Paderewski (1860-1941)
Wśród ciekawych przedmiotów przekazanych IPN Kruk wskazała m.in. nieznany wcześniej, przypadkowo odnaleziony w archiwum odręcznie napisany przez Paderewskiego list do Teofila Starzyńskiego oraz zdjęcie porucznika Lucjana Chwałkowskiego, pierwszego ochotnika z Ameryki, żołnierza Błękitnej Armii, który zginął na froncie francuskim w 1918 r.
Wśród ciekawych przedmiotów przekazanych IPN Kruk wskazała m.in. nieznany wcześniej, przypadkowo odnaleziony w archiwum odręcznie napisany przez Paderewskiego list do Teofila Starzyńskiego oraz zdjęcie porucznika Lucjana Chwałkowskiego, pierwszego ochotnika z Ameryki, żołnierza Błękitnej Armii, który zginął na froncie francuskim w 1918 r.
Na rewersie tej oryginalnej fotografii znalazła się dedykacja Chwałkowskiego, który dziękuje Agnieszce Wiśle za wyszycie orzełka na jego czapce. Do zdjęcia doczepiona jest kartka samej Wisły, która napisała, że osobiście wyszyła orzełki dla wszystkich oficerów.
Wśród przekazanych pamiątek jest też m.in. list Heleny Paderewskiej do Agnieszki Wisły z oblężonej Warszawy z 1920 r., filmy z wycieczek członków Związku Sokolstwa do Polski w okresie międzywojennym, kolekcja prasy i wydawnictw polonijnych, odznaczenia, sztandary oraz mundury polskich ochotników.
Kruk podkreśliła, że w ostatnim czasie IPN jest przekazywanych coraz więcej archiwaliów dotyczących Polonii. Zdradziła również, że "za parę tygodni IPN poinformuje o kolejnym archiwum przekazanym instytutowi. Chodzi o całe archiwum Koła Polaków z Indii 1942-48 założonego w Londynie".
"Archiwum Pełne Pamięci" - IPN zachęca do przekazywania archiwaliów
Podczas spotkania Marzena Kruk podsumowała liczbę pozyskanych materiałów archiwalnych przez Archiwum IPN w ciągu ostatnich trzech lat. Łącznie archiwum, współpracując z kilkunastoma zagranicznymi instytucjami, pozyskało blisko milion dokumentów. W ramach projektu Archiwum Pełne Pamięci IPN pozyskał ponad 70 mb archiwalnych dokumentów od darczyńców. (PAP)
autor: Wojciech Przylipiak
wbp/aszw/
