„Z fałszywym ausweisem w prawdziwej Warszawie”. Źródło: Świat Książki
Wznowienie wspomnień „cichociemnego”, oficera AK Stanisława Jankowskiego „Agatona”, ukazało się po 23 latach. Publikacja pt. „Z fałszywym ausweisem w prawdziwej Warszawie” – wspólna inicjatywa wydawnicza NCK i Bellony - to forma uczczenia 75. rocznicy Powstania Warszawskiego.
"To już jest piąte wydanie, o którym bardzo marzyliśmy, ale nie śmieliśmy myśleć, że to marzenie się spełni" - powiedziała w środę córka Stanisława Jankowskiego "Agatona" Hanna Gorska na spotkaniu w Warszawie zorganizowanym przez Narodowe Centrum Kultury.
"To, co państwo znajdą w tej książce, to wspomnienia o wydarzeniach, o ludziach, z którymi nasz ojciec miał do czynienia. Tak się złożyło, że brał udział w wydarzeniach dosyć niezwykłych – bo taka była historia tych lat. Był tak ukształtowany przez swój dom, że dla niego wybory, które podejmował, były oczywiste" – dodała.
Prof. Tomasz Szarota podkreśla we wstępie książki, że to "nie tylko jeden z najważniejszych i najciekawszych przekazów pamiętnikarskich dotyczących losów Polaków w najtragiczniejszym okresie ich narodowych dziejów, ale także ogromnej wagi przyczynek do historii Polskiego Państwa Podziemnego". "Ta książka jest zresztą także czymś więcej, gdyż są to wspomnienia pokazujące okupacyjną gehennę polskiej inteligencji, a jednocześnie jej dylematy w pierwszych powojennych latach, w kraju poddawanym sowieckiemu zniewoleniu i w tym samym czasie dźwigającym się z ruin" - dodaje.
Stanisław Jankowski „Agaton”, "cichociemny", oficer AK, uczestnik Powstania Warszawskiego urodził się 29 września 1911 r. Po wojnie był pracownikiem Biura Odbudowy Stolicy, współautorem planu generalnego zagospodarowania przestrzennego Warszawy, m.in. Trasy W-Z i MDM.
Prof. Tomasz Szarota podkreśla we wstępie książki, że to "nie tylko jeden z najważniejszych i najciekawszych przekazów pamiętnikarskich dotyczących losów Polaków w najtragiczniejszym okresie ich narodowych dziejów, ale także ogromnej wagi przyczynek do historii Polskiego Państwa Podziemnego".
W 1929 r., w wieku 18 lat, został absolwentem gimnazjum. Następnie rozpoczął studia na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. Został wówczas członkiem Korporacji Akademickiej „Sarmatia”. Po ukończeniu studiów w 1938 r. rozpoczął pracę na stanowisku asystenta na macierzystej uczelni. Przerwał ją wybuch wojny. 2 września 1939 r. Jankowski został zmobilizowany do wojska. Przydzielono go do 29. Pułku Artylerii Lekkiej, który stacjonował w Grodnie. Następnie zadecydowano o wysłaniu go do Ośrodka Zapasowego Artylerii nr 3 w Wilnie. Po wkroczeniu wojsk sowieckich do miasta Jankowski został internowany. Trafił do obozu w Połądze.
W październiku 1939 r. Jankowski przedostał się do Kowna, skąd udało mu się – przez Szwecję, Danię Holandię i Belgię – trafić do Francji. Przebywając w Paryżu zgłosił się do punktu zbornego dla żołnierzy Wojska Polskiego. Skierowano go do Ośrodka Szkolenia Artyleryjskiego w Bressuire. Po upadku Francji w czerwcu 1940 r. Jankowski przedostał się do Wielkiej Brytanii. Był jednym z 316 „cichociemnych”, którzy przeszli przeszkolenie z „doskonalenia administracji wojskowej” na terenie Szkocji. Znalazł się w gronie 316 żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych zrzuconych na spadochronach do okupowanego kraju. Jego zrzut miał miejsce w nocy z 3 na 4 marca 1942 r. w ramach operacji lotniczej "Collar".
70 lat temu utworzone zostało Biuro Odbudowy Stolicy
W okupowanym kraju objął kierownictwo Wydziału Legalizacji i Techniki w Oddziale II Komedy Głównej AK.
Stanisław Jankowski brał udział w Powstaniu Warszawskim. Był dowódcą plutonu „Agaton” w batalionie „Pięść”, następnie walczył w składzie grupy "Północ" oraz w oddziale osłonowym Komendy Głównej AK. Po wyjściu z niewoli, do której dostał się po klęsce powstania przeniósł się do Anglii, gdzie ukończył roczne studium urbanistyczne na Uniwersytecie w Liverpoolu. Następnie powrócił do Polski.
W uznaniu zasług dla kraju i stolicy został odznaczony Krzyżem Virtuti Militari, Krzyżem Walecznych (dwukrotnie), Orderem Sztandaru Pracy II Klasy, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Armii Krajowej, Państwową Nagrodę Artystyczną (trzykrotnie) oraz Złotą Odznakę Odbudowy Warszawy.
We wrześniu 1946 r. rozpoczął pracę w utworzonym rok wcześniej Biurze Odbudowy Stolicy. W Biurze Odbudowy Stolicy pracował do 1977 roku. Odpowiadał m.in. za opracowanie planów perspektywicznego rozwoju miasta, był jednym z autorów projektu Trasy Wschód-Zachód (W-Z) oraz Marszałkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej (MDM). Jankowski działał także na rzecz odbudowy wielu zagranicznych miast, m.in. w Iraku, Macedonii oraz Peru. W latach 70. jako ekspert Międzynarodowego Czerwonego Krzyża w Genewie odpowiadał za budowę domów mieszkalnych dla ofiar bombardowań podczas wojny w Wietnamie.
Stanisław Jankowski „Agaton” zmarł 5 marca 2002 r. w Warszawie. W uznaniu zasług dla kraju i stolicy został odznaczony Krzyżem Virtuti Militari, Krzyżem Walecznych (dwukrotnie), Orderem Sztandaru Pracy II Klasy, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Armii Krajowej, Państwową Nagrodę Artystyczną (trzykrotnie) oraz Złotą Odznakę Odbudowy Warszawy.(PAP)
autorka: Ewelina Miszczuk
emi/ agz/
