Artykuły historyczne

75 lat temu utworzono Ministerstwo Ziem Odzyskanych

75 lat temu, 13 listopada 1945 r., utworzono Ministerstwo Ziem Odzyskanych. Na jego czele stanął Władysław Gomułka. Celem resortu było zintegrowanie przyłączonych do Polski obszarów zachodnich i północnych. W jego strukturach pracowali nie tylko komuniści, lecz również liczni działacze endecji, którzy już od lat trzydziestych postulowali odzyskanie „ziem piastowskich”.

40 lat temu Sąd Najwyższy PRL zatwierdził statut NSZZ „Solidarność”

40 lat temu, 10 listopada 1980 r., Sąd Najwyższy PRL zatwierdził statut NSZZ „Solidarność”. Akt ten był ostatecznym potwierdzeniem porozumień między strajkującymi w sierpniu 1980 r. a władzami komunistycznymi. Był to również moment wieńczący pierwszy ostry konflikt „S” i rządzących.

100 lat temu urodził się Aleksy Dawidowski – bohater „Kamieni na szaniec”

100 lat temu, 3 listopada 1920 r., w Drohobyczu urodził się Maciej Aleksy Dawidowski, harcerz Szarych Szeregów, bohater „Kamieni na szaniec” Aleksandra Kamińskiego, uczestnik – i jedna z ofiar – Akcji pod Arsenałem. „We wrogu śmiertelnym, który mu ojca zabił, człowieka uszanować chciał” – ocenił Jan Rossman.

Zamach na „Mr. President”. Nieudany atak na Mariana Spychalskiego w Pakistanie

Zamachy na dostojników PRL wbrew pozorom wcale nie były rzadkie. Zabić próbowano Bieruta, Gomułkę i być może nawet Jaruzelskiego. Ale prawdopodobnie najgroźniejsza była próba muzułmańskiego fundamentalisty na lotnisku w stolicy Pakistanu. 

55 lat temu zmarł ppłk Jan Kowalewski

55 lat temu, 31 października 1965 r., zmarł ppłk Jan Kowalewski, jeden z największych kryptografów w dziejach polskiego wywiadu. Był współautorem polskich zwycięstw w Bitwie Warszawskiej i Operacji Niemeńskiej. Stanowił wzór dla kolejnego pokolenia polskich specjalistów, którzy złamali Enigmę. W ubiegłym roku Senat RP ustanowił 2020 r. Rokiem Jana Kowalewskiego jako „uhonorowanie jego zasług, a tym samym osiągnięć polskiej nauki i myśli technicznej”.

100 lat temu powstało Wolne Miasto Gdańsk

100 lat temu, 27 października 1920 r., Konferencja Ambasadorów przy Lidze Narodów powołała Wolne Miasto Gdańsk. Formalnie niezależne i neutralne, od początku było narzędziem niemieckiej polityki wymierzonej w Polskę i miejscowych Polaków. Żądanie jego powrotu do Rzeszy było jednym z pretekstów do rozpętania II wojny światowej.

150 lat temu rozpoczęło działalność Muzeum Polskie w Rapperswilu

150 lat temu, 23 października 1870 r., na zamku w szwajcarskim Rapperswilu rozpoczęło działalność Muzeum Narodowe Polskie. Miejsce to szybko stało się centrum polskiego życia naukowego, społecznego i politycznego na emigracji. Dziś grozi mu likwidacja.

100 lat temu do Mińska wkroczyli polscy żołnierze

100 lat temu, 15 października 1920 r., do Mińska na Białorusi wkroczyli polscy żołnierze. Zajęcie miasta było ostatnim epizodem wojny z bolszewikami przed wejściem w życie zawieszenia broni oraz jedną z ostatnich prób realizacji idei federacyjnej.

„Mały Oświęcim”, czyli niemiecki obóz dla dzieci w Łodzi

Pod pretekstem potrzeby „izolacji małoletnich Polaków i wychowywania ich poprzez pracę, aby nie demoralizowali niemieckich dzieci”, w 1942 r. Niemcy stworzyli w Łodzi przy ul. Przemysłowej obóz. Nie chodziło jednak o demoralizację, lecz to, że byli Polakami. Przez Kinder-KL Litzmannstadt przeszło od 2 do ponad 3 tys. polskich dzieci. Ze względu na dużą śmiertelność miejsce to nazywano „Małym Oświęcimiem”.

100 lat temu został przeprowadzony tzw. bunt Żeligowskiego

100 lat temu, 8 października 1920 r., oddziały pod dowództwem gen. Lucjana Żeligowskiego za wiedzą Piłsudskiego rozpoczęły „bunt” mający na celu włączenie Wilna i Wileńszczyzny w granice odrodzonej Polski. Zajęcie miasta zostało z entuzjazmem przyjęte przez Polaków na Wileńszczyźnie. Władze Litwy uznały ten akt za przejaw wiarołomstwa.