Artykuły historyczne

"Człowiek z żelaza" dostał najpierw Złotą Palmę w Cannes, a potem miał premierę krajową

27 maja 1981 r. "Człowiek z żelaza" Andrzeja Wajdy zdobył Złotą Palmę na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Cannes. Premiera krajowa odbyła się dopiero dwa miesiące później. "Wajda stworzył syntezę Sierpnia. Nigdy jeszcze nie zdarzyło się, by wydarzenia historyczne o przełomowym znaczeniu stały się niemal in statu nascendi tematem filmu" - podkreślała krytyczka filmowa.

76 lat temu został zamordowany rtm. Witold Pilecki

76 lat temu, 25 maja 1948 r., w więzieniu mokotowskim komuniści zamordowali rtm. Witolda Pileckiego, uczestnika wojny polsko-bolszewickiej, kampanii 1939 r., oficera AK, więźnia Auschwitz. „Przez całe życie pracowałem dla Polski” – pisał w liście do komunistycznego dyktatora Bolesława Bieruta.

Jeśli płakałem, to jedynie ze śmiechu - 150 lat temu urodził się Antoni Fertner

23 maja 1874 roku urodził się Antoni Fertner, aktor, komik, znany m.in. z filmów „Jaśnie pan szofer”, „Ada, to nie wypada” i „Zapomniana melodia”. „Przedwojenny Louis de Funes” - za propagowanie francuskiej kultury teatralnej w Polsce został, w 1931 roku, Kawalerem Orderu Legii Honorowej.

„Zbyteczniku! Umartwiej twoje gardło od ożralstwa”. Historyk odnalazł kazania napisane piękną staropolszczyzną

Zbigniew Gołasz, historyk z Muzeum w Gliwicach, odnalazł w parafialnym archiwum rękopis zawierający kilkadziesiąt kazań napisanych piękną staropolszczyzną. Ich autor, proboszcz z Przyszowic, wioski niedaleko Gliwic, sporządził je w czasach, gdy Górny Śląsk od kilkuset lat znajdował się poza Polską.

Pierwszy dowódca konspiracji – 60 lat temu zmarł gen. Michał Tokarzewski-Karaszewicz

Był masonem, teozofem, a nawet kapłanem. Socjalistą chełpiącym się – zresztą bezzasadnie – pochodzeniem od książąt Rurykowiczów i pokrewieństwem z Radziwiłłami. Przede wszystkim był jednak dowódcą wojskowym – wyzwolicielem Lwowa z 1919 r., a także organizatorem i pierwszym dowódcą polskiej konspiracji 20 lat później. Generał Michał Karaszewicz-Tokarzewski zmarł 22 maja 1964 r. w Casablance.

350 lat temu na króla Polski wybrano Jana Sobieskiego

350 lat temu, 21 maja 1674 r., nad polem elekcyjnym na Woli pod Warszawą rozległy się słowa: „Vivat Ioannes Rex!”, zwiastujące rozpoczęcie trwającego ponad dwie dekady panowania Jana III Sobieskiego. Za jego czasów Rzeczpospolita po raz ostatni zamanifestowała swoją mocarstwową pozycję w Europie.

105 lat temu urodził się Gustaw Herling-Grudziński – świadek XX wieku

105 lat temu, 20 maja 1919 r., urodził się Gustaw Herling-Grudziński – konspirator, więzień łagrów, żołnierz gen. Andersa, a zarazem jedna z najbardziej wyrazistych i rozpoznawalnych na świecie osobowości polskiej literatury emigracyjnej drugiej połowy XX w.

80 lat temu żołnierze generała Władysława Andersa zdobyli Monte Cassino

80 lat temu, w południe 18 maja 1944 r., na gruzach klasztoru Monte Cassino plutonowy Emil Czech odegrał hejnał mariacki, ogłaszając zwycięstwo w jednej z najbardziej zaciętych batalii II wojny światowej. Okupione wielkimi stratami zwycięstwo stało się fundamentem legendy „armii zesłańców”.

20 lat temu zmarł Stefan Swieżawski – filozof, świecki audytor na II Soborze Watykańskim

18 maja 2004 r. zmarł prof. Stefan Swieżawski - świecki audytor na II Soborze, znawca filozofii średniowiecznej. "W średniowieczu krytyka była niesłychanie żywa" - podkreślał. "A u nas dzisiaj krytyka spraw kościelnych jest traktowana jako uderzenie w Kościół" - przypominał.

100 lat temu urodził się Kazimierz Dejmek

17 maja 1924 roku urodził się Kazimierz Dejmek, reżyser „Dziadów” - przestawienia, które wpłynęło na bieg polskiej historii. Z wykształcenia był aktorem, debiutował jako Jasiek w „Weselu”, ale jego życiowymi rolami okazały się: dyrektor Teatru Narodowego i Minister Kultury i Sztuki.