J. Szarek: Grudzień ’70 to jedna z najważniejszych dat w powojennej historii Polski

Prezes IPN wziął udział w promocji książki „Zbrodnia bez kary. Grudzień 1970 w Gdyni. Przebieg wydarzeń, represje, walka o prawdę, najdłuższy proces III RP”, podczas której przypomniał, że pamięć o Grudniu ’70 wpisywała się w misję IPN od samego początku jego działalności.

CZYTAJ TAKŻE

Grudzień ’70 – mija 50 lat

„To jedna z najważniejszych dat w powojennej historii Polski, a komuniści czynili wszystko, aby pamięć o tej zbrodni pogrzebać wraz z jej ofiarami, czyniono bowiem wszystko, żeby ukryć prawdę. Świadczą o tym nocne pogrzeby ofiar, a także represje wobec tych, którzy o ofiarach chcieli pamiętać” – podkreślił Szarek w czwartek w Gdyni. Cichymi bohaterami pamięci o Grudniu’70 są Wiesława Kwiatkowska oraz Adam Gotner.

„To, co wydarzyło się w Grudniu’70 to zbrodnia bez kary wymierzonej przez sąd. Jednak w pewien sposób kara została wymierzona, ponieważ książka zawiera setki faktów, każdy wie, kto jest katem, a kto ofiarą. Autorom udało się wymierzyć sprawiedliwość. Jest to jeden wielki akt oskarżenia. To może więcej niż wyrok sądowy” – stwierdził prezes IPN.

Na spotkaniu obecny był również Wojciech Szczurek, prezydent Gdyni, który podkreślił, że jako gdynianin, ale też jako prawnik i sędzia, nie może pogodzić się z tym, że ta zbrodnia nie została osądzona. „Zbrodnia nieosądzona nie zamyka pewnego oswajania śmierci, budzi poczucie niesprawiedliwości, a ta niesprawiedliwość będzie nam już zawsze towarzyszyła” – ocenił.

CZYTAJ TAKŻE

W Gdyni odsłonięto tablicę poświęconą sześciu młodym ofiarom Grudnia ’70

W spotkaniu uczestniczyła także Małgorzata Sokołowska – córka Wiesławy Kwiatkowskiej, a jednocześnie osoba odpowiedzialna za wydanie publikacji. „Moja mama była w Gdyni pierwszą osobą, która zajmowała się tym, co działo się w grudniu 1970. Za to dążenie do prawdy w stanie wojennym została aresztowana i skazana na pięć lat więzienia” – powiedziała Sokołowska.

Piotr Brzeziński, współautor publikacji przypomniał, że w okresie PRL prokuratorzy dostali odgórne polecenie, aby nie zajmować się sprawą ofiar Grudnia’70 poszkodowanych w starciu ze służbami mundurowymi. Jednocześnie prokuratorzy mogli zajmować się ofiarami sprawców cywilnych, a także poszkodowanymi funkcjonariuszami. „To był początek zmowy milczenia. Miało to również służyć zamazaniu obrazu o wydarzeniach grudniowych” – ocenił historyk.

Badacz wskazał również na „Dzienniki polityczne” Mieczysława Rakowskiego jako źródło zmanipulowane. Jak bowiem Brzeziński wyjaśnił, „Rakowski ocenzurował własne wspomnienia. Dotyczy to fragmentu poświęconego spotkaniu u Gomułki w dniu 15 grudnia, kiedy to I sekretarz KC PZPR dał zielone światło dla masakry. Kazimierz Świtała i Wojciech Jaruzelski przekształcili tę decyzję polityczną w zbrodnicze rozkazy. Rakowski jednak usunął, w porównaniu do rękopisu, obserwację, że Jaruzelski zaskoczył zebranych merytorycznym przygotowaniem. To pokazuje, że kiedy Gomułka podjął decyzję na podstawie fałszywych informacji, Jaruzelski był już gotowy”.

CZYTAJ TAKŻE

„Janek Wiśniewski” – człowiek i legenda

Do ciekawych wniosków doszedł również Robert Chrzanowski, który podczas pracy nad drugim wydaniem książki dotarł do najwcześniejszej wersji „Ballady o Janku Wiśniewskim”. „Kilka lat temu trafiłem na trop +nawróconego+ funkcjonariusza SB, opracowując jego akta osobowe. W grudniu 1970 roku był funkcjonariuszem o krótkim stażu. Idąc do pracy, został zablokowany razem ze stoczniowcami, ale wylegitymował się i został puszczony wolno. Był jednak świadkiem tego, co się działo – zobaczył pochód z ciałem, a także brutalny atak milicji. Kiedy dotarł do pracy, opowiedział swoim kolegom o tym, co widział. Jego zwierzchnicy zareagowali szybko i zwolnili go z pracy, wyjaśniając to rzekomo niejasnymi powiązaniami kryminalnymi” – powiedział Chrzanowski. Tekst „Ballady” znalazł się w aktach procesowych, ponieważ ten funkcjonariusz miał wytoczony proces przed sądem Marynarki Wojennej. Podczas rewizji w jego domu znaleziono bibułę z poezją grudniową, w tym tekst „Ballady o Janku Wiśniewskim”. Jest to wersja wczesna, powstała w początkach 1971 r.

W nowej wersji publikacji znalazły się również wojskowe plany dotyczące zablokowania przystanku Gdynia-Stocznia. Jak ocenia historyk, te mapy pokazują, że wojskowi nie przejmowali się, jakie będą skutki ich działań, a zależało im tylko na powstrzymaniu „dywersantów”.

„Należy pamiętać o propagandzie kłamstwa mówiącej o tym, że strajkujący to w rzeczywistości uaktywniona V kolumna niemiecka, która chce oderwania Gdańska od Polski. W przypadku polskiego miasta, jakim jest Gdynia, trudno było mówić o tej V kolumnie, więc odwołano się do kolejnego kłamstwa, mówiącego o tym, że zamieszki wywołali Kaszubi, czyli dawni niemieccy kolaboranci” – wskazał Chrzanowski.

CZYTAJ TAKŻE

Prof. J. Eisler: w 1970 r. istniał ważny czynnik osłabiający pozycję Gomułki i jego otoczenia

To, co również uderza w wojskowych mapach, to bezduszne rysowanie działań. Historyk wyjaśnił, że „dowódcy, którzy składali raporty, ruchy cywilów rozrysowywali tak, jakby i oni prowadzili działania wojskowe. To pokazuje, że wojsko do strajkujących podchodziło tak jak do kolejnej operacji z równorzędnym przeciwnikiem, a nie bezbronną ludnością cywilną”.

Książkę „Zbrodnia bez kary. Grudzień 1970 w Gdyni. Przebieg wydarzeń, represje, walka o prawdę, najdłuższy proces III RP” Piotra Brzezińskiego, Roberta Chrzanowskiego i Anny Nadarzyńskiej-Pieszczewiat wydał Instytut Pamięci Narodowej oraz Oficyna Verbi Causa. Publikacja jest próbą najnowszego spojrzenia na grudniową tragedię w Gdyni. Autorzy opisują również problem systematycznego zakłamywania pamięci Grudnia przez komunistów, walkę gdynian o godne uczczenie ofiar masakry oraz przebieg śledztwa i procesu osób odpowiedzialnych za tę zbrodnię.

Anna Kruszyńska (PAP)

akr/ nno/ pat/