Prof. Wojciech Roszkowski. Fot. PAP/Archiwum
W III RP oficjalnie potępiono stan wojenny, ale nie doszło do moralnego i prawnego rozliczenia postaw kadry oficerskiej w tamtym czasie – pisze historyk prof. Wojciech Roszkowski w artykule opublikowanym na portalu polonijnym Monitor Info.
Roszkowski, profesor Instytutu Studiów Politycznych PAN i autor publikacji na temat historii Polski XX wieku, przypomina o wydarzeniach poprzedzających stan wojenny, którego 40. rocznica minęła w tym tygodniu.
"Powstanie niezależnego od władz związku zawodowego +Solidarność+ we wrześniu 1980 roku stanowiło największe wyzwanie ideologiczne i polityczne wobec systemu komunistycznego. Nie mogąc sobie poradzić z falą strajków sierpniowych, władza komunistyczna zgodziła się na legalizację organizacji, która była nie tylko związkiem zawodowym, ale masową organizacją opozycyjną wobec władz" - przypomina historyk.
Prof. Roszkowski w portalu 15min.lt o wprowadzeniu stanu wojennego w Polsce
Jednakże - dodaje - "ponad rok walki między władzami partyjnymi i +Solidarnością+ doprowadził pod koniec 1981 roku do osłabienia tego związku i wymęczenia społeczeństwa kryzysem gospodarczym". Następnie "nacisk Kremla i chęć utrzymania władzy przez polską partię komunistyczną spowodował, że ekipa gen. Wojciecha Jaruzelskiego zdecydowała się na desperacki krok. Stan wojenny został wprowadzony 13 grudnia 1981 roku z naruszeniem komunistycznej konstytucji i pod presją straszaka sowieckiego, choć dziś wiemy, że Kreml blefował" - przypomina prof. Roszkowski.
W ocenie badacza "wprowadzenie stanu wojennego postawiło sprawę lojalności w wojsku na ostrzu noża. Haniebna decyzja o użyciu siły przeciw własnemu narodowi doprowadziła do sytuacji, w której wojskowa dyscyplina nakazywała działać w interesie Kremla, podczas gdy sumienie podpowiadało, w bardzo zróżnicowanej mierze, wątpliwości, a nawet opór". Wówczas - wskazuje naukowiec - powstała "sytuacja przymusowa, w której przed setkami tysięcy młodych Polaków stawał tragiczny wybór między narodową apostazją i bohaterstwem".
42 lata temu wprowadzono stan wojenny
Historyk wskazuje, że "pokojowy upadek systemu komunistycznego stworzył poważne argumenty, by zbrodnicze decyzje z grudnia 1981 roku nie zostały do końca ocenione i ukarane". Zdaniem prof. Roszkowskiego "poza oficjalnym potępieniem stanu wojennego nie doszło w III RP właściwie do moralnego ani prawnego rozliczenia postaw kadry oficerskiej w stanie wojennym". Autor przekonuje, że "niezależnie jednak od tego, czy takie rozliczenie jest jeszcze możliwe, konieczne jest jasne określenie kryteriów oceny postaw".
Artykuł ukazał się w ramach projektu "Opowiadamy Polskę Światu" realizowanego przez Instytut Nowych Mediów przy wsparciu Instytutu Pamięci Narodowej, Narodowego Banku Polskiego, Ministerstwa Spraw Zagranicznych i Polskiej Agencji Prasowej. Wszystkie teksty projektu opublikowane są na portalu www.WszystkoCoNajwazniejsze.pl. (PAP)
aw/ tebe/
