Oddział Technische Nothilfe przygotowuje się do wysadzenia Zamku Królewskiego w Warszawie. 08.09.1944. Źródło: Wikimedia Commons
Następuje dwugodzinne zawieszenie ognia. Warszawę opuszcza 6 tys. osób: starszych, kobiet, dzieci. Niemcy nacierają na Śródmieście, bomby i pociski burzą wiele kamienic, m.in. przy Brackiej, Kruczej i Wspólnej. Ginie por. Czesław Zadrożny, założyciel Organizacji Małego Sabotażu "Wawer".
8 września 1944 r. w godzinach porannych Niemcy szturmują ul. Świętokrzyską i gmach Komendy Policji przy Krakowskim Przedmieściu i zdobywają je. Trwa placówka Zgrupowania AK "Bartkiewicz" przy ul. Królewskiej oraz obrona barykady przy Al. Jerozolimskich i ul. Brackiej.
Oddziały nieprzyjaciela nacierają także na Al. Jerozolimskie na odcinku od Nowego Światu do Marszałkowskiej. Bomby i pociski artyleryjskie burzą kwartały domów przy Brackiej, Hożej, Kruczej i Wspólnej. Przy Chmielnej 8 ginie por. Czesław Zadrożny (1904-44), ps. "Głowacki", z Batalionu AK "Kiliński". Na początku okupacji założył Organizację Małego Sabotażu "Wawer". 28 lipca 1941 r. spalił na pl. Piłsudskiego (w czasie okupacji Adolf-Hitler-Platz) drewnianą makietę "V" (Victoria - zwycięstwo).
8 września 1944 r. na zajętej przez Niemców Woli saperzy z policyjnej formacji Technische Nothilfe (TN, TeNo) wysadzają dziesiątki obiektów, m.in. zabudowania Państwowych Zakładów Inżynieryjnych (PZinż) URSUS przy ul. Skierniewickiej 27/29 (obecnie nie istnieje), kwartały domów mieszkalnych przy ul. Płockiej oraz Hale Mirowskie. W ciągu następnych dni zburzą także uszkodzony we wrześniu 1939 r. Zamek Królewski.
TeNo w III Rzeszy pełni funkcję obrony cywilnej podczas klęsk żywiołowych, nalotów i katastrof przemysłowych. W krajach okupowanych, w tym także w Polsce, zajmuje się m.in. wyburzeniami. W gronie burzycieli jest dyplomowany architekt Alfred Mensebach z Lissa (ob. Leszno w woj. wielkopolskim). W Niemczech projektował budynki, był doradcą miejskiego architekta, w Warszawie jego główne zadanie polega na ich wyburzaniu. Od 2 lub 3 września do 7 października 1944 r. Mensebach wykonał 137 zdjęć burzonej Warszawy. To wstrząsające świadectwo zagłady ponadmilionowego miasta znajduje się obecnie w zbiorach Instytutu Zachodniego w Poznaniu.
Dr K. Rokicki: zburzenie Warszawy przez Niemców w 1944 r. nie miało żadnego sensu militarnego
7 października 1944 r., już po upadku Powstania, członkowie TeNo burzący Warszawę zostają odznaczeni Krzyżami Zasługi Wojennej z Mieczami II klasy. Także tę uroczystość Mensebach uwiecznił na czarno-białej kliszy swojego aparatu. Po wojnie żaden z członków organizacji nie ponosi konsekwencji zrujnowania setek budynków na terenie Warszawy. Po zburzeniu stolicy dowódca grupy burzycieli major Schutzpolizei Gerhard Sarnow dowodzi batalionem policji podczas walk z Amerykanami w rejonie Herrlisheim (ob. Francja) i trafia do francuskiej niewoli. Mensebach prawdopodobnie ginie na początku 1945 r. w trakcie sowieckiej ofensywy na terenie Wielkopolski.
Zgodnie z ustaleniami pomiędzy parlamentariuszami PCK a Güntherem Rohrem, generałem Wehrmachtu, dowódcą niemieckiej Kampfgruppe Rohr, pomiędzy godziną 12 a 14 następuje zawieszenie ognia. Ponad 6 tys. cywilów - osób w podeszłym wieku, kobiet, dzieci i chorych - opuszcza stolicę i trafia głównie do Dulagu 121 w Pruszkowie. (PAP)
autor: Maciej Replewicz
mr/ miś/ js/
