Kalendarium zbrodni wołyńskiej (1943-1945)

Wołyń (województwo wołyńskie)

Rok 1943

9 lutego

W kolonii Parośla I (pow. Sarny) zamordowano około 150 Polaków. Zbrodni dokonała sotnia Hryhorija Perehiniaka „Dowbeszki-Korobki”. Była to pierwsza polska wieś, w której Ukraińska Powstańcza Armia dokonała masowego mordu.

luty-marzec

Powstała baza polskiej samoobrony we wsi Przebraże (pow. Łuck); bazy samoobrony utworzono także m.in. w Hucie Stepańskiej (pow. Kostopol), Zasmykach (pow. Kowel), Pańskiej Dolinie (pow. Dubno)

marzec-kwiecień

Policjanci ukraińscy porzucili służbę na rzecz Niemiec i przeszli w szeregi UPA. Część z nich uczestniczyła wcześniej w zagładzie Żydów.

26 marca

W Lipnikach (pow. Kostopol) zamordowano co najmniej 182 Polaków. Zbrodni dokonał oddział Iwana Łytwyńczuka („Dubowyj”). Z rzezi ocalał dwuletni Mirosław Hermaszewski, późniejszy kosmonauta.

29 marca

Oddział UPA zaatakował wsie Pendyki Małe i Duże oraz Pieńki Pendyckie (pow. Kostopol), mordując około 180 Polaków.

8 kwietnia

W kolonii Brzezina (pow. Sarny) zamordowano ok. 130 Polaków. Oddziałami UPA dowodził Iwan Łytwyńczuk „Dubowyj”.

23 kwietnia

W Janowej Dolinie (pow. Kostopol) oddziały UPA dowodzone przez Iwana Łytwyńczuka zamordowały ok. 600 Polaków.

12 maja

W kolonii Ugły (pow. Kostopol)zamordowano, również bronią sieczną, ponad 100 Polaków.

2 czerwca

We wsi Hurby (pow. Zdołbunów) siekierami i bagnetami zamordowano ok. 250 Polaków.

16 czerwca

We wsi Dermanka (pow. Kostopol) zamordowano ok. 100 Polaków.

lipiec

Kulminacja zbrodni dokonywanych przez UPA. Na Wołyniu zginęło w tym miesiącu ok. 10-11 tys. Polaków.

5 lipca

Odparty atak UPA na Przebraże (pow. Łuck)

10 lipca

Koło wsi Kustycze (pow. Kowel) zostali zamordowani przez UPA poeta Zygmunt Rumel, przedstawiciel delegata rządu RP na Wołyń, komendant Straży Chłopskiej na Wołyniu, i Krzysztof Markiewicz, przedstawiciel AK na tym terenie. Mieli rozmawiać z dowódcami UPA o powstrzymaniu zbrodni na Polakach.

11 lipca

W kolonii Gurów (pow. Włodzimierz) zamordowano około 200 Polaków. Część zabito siekierami i widłami.

W kościele w Kisielinie (pow. Horochów) zamordowanych zostało około 90 Polaków, także z okolicznych wsi.

W Dominopolu (pow. Włodzimierz) zamordowano 220-250 Polaków.

11-12 lipca

UPA dokonała mordów w około 150 miejscowościach w powiatach horochowskim, kowelskim, włodzimierskim. Dowódcą UPA na Wołyniu był wówczas Dmytro Kliaczkiwśkyj „Kłym Sawur”.

W Porycku (pow. Włodzimierz, dziś miasteczko Pawliwka) zamordowano 200-220 Polaków, część zginęła w kościele.

12 lipca

We wsi Zagaje (pow. Horochów) zamordowano ok. 260 Polaków.

We wsi Majdańska Huta (pow. Zdbołbunów) zabitych zostało 183 Polaków.

14 lipca

We wsiach Kołodno Lisowszczyzna i Kołodno Siedlisko (pow. Krzemieniec) zamordowano ok. 320-500 Polaków.

15/16 lipca

We wsi Pułhany (pow. Horochów) zabito 101 Polaków, w Kupowalcach (pow. Horochów) – około 150.

16-18 lipca

Zamordowano co najmniej 155, być może nawet 600 Polaków, którzy na własną rękę opuścili Hutę Stepańską (pow. Kostopol), ośrodek polskiej samoobrony.

30 sierpnia

W Ostrówkach (pow. Luboml) zamordowano od 476 do 521 osób, w tym część siekierami. W Woli Ostrowieckiej (pow. Luboml) zginęło 572-628 osób. W 2011 r. pochowano odnalezione i ekshumowane szczątki ofiar zbrodni UPA w Ostrówkach.

W kolonii Gaj (pow. Kowel) zamordowanych zostało ok. 600 Polaków.

31 sierpnia

Odparty atak UPA na Przebraże (pow. Łuck). W bazie samoobrony w Przebrażu uratowało się ok. 10 tys. Polaków.

Galicja Wschodnia (województwa lwowskie, stanisławowskie, tarnopolskie)

Rok 1944

2 lutego

W Hanaczowie (pow. Przemyślany) zamordowano 63–180 Polaków. Zbrodni dokonała sotnia „Siromanci”.

17/18 lutego

W Ludwikówce (pow. Rohatyn) zamordowano 200-330 Polaków. Zbrodni dokonała sotnia „Siromanci”.

22/23 lutego

W Berezowicy Małej (pow. Zbaraż) zamordowano 131 Polaków. Część spalono żywcem.

28 lutego

W Hucie Pieniackiej (pow. Brody) zamordowano od 600 do ponad 1000 Polaków. Zbrodni dokonali ukraińscy ochotnicy do dywizji SS Galizien z 4 pułku policyjnego SS.

W Korościatynie (pow. Buczacz) zamordowano 124-156 Polaków.

12-16 marca

W Podkamieniu (pow. Brody) zamordowano 100-150 Polaków, którzy schronili się w klasztorze dominikanów. Masakrę przeżył pisarz Leopold Buczkowski.

12 marca

W Palikrowach (pow. Brody) zamordowano 365-367 Polaków.

kwiecień

UPA, dowodzona przez Romana Szuchewycza „Tarasa Czuprynkę”, rozpoczęła na masową skalę „akcję antypolską”.

2 kwietnia

Sotnia „Hajdamaków” zabiła 40 Polaków w kolonii Zełemianka (pow. Stryj).

12 kwietnia

W Hucisku (pow. Bóbrka) zamordowano 101-118 Polaków.

16 kwietnia

W Chodaczkowie Wielkim (pow. Tarnopol) zamordowano 250-832 Polaków.

19-21 kwietnia

Kulminacja mordów na Polakach i Ormianach w miasteczku Kuty (pow. Kosów). W marcu i kwietniu zginęło ok. 200 osób.

22 maja

W Bryńcach Zagórnych (pow. Bóbrka) zamordowano 120-145 Polaków.

21 i 22 lipca

Z rąk Ukraińców zginęli: ks. Jan Mazur - proboszcz Tarnawatki i ks. Józef Kopeć - proboszcz Borownicy.

Święta Bożego Narodzenia

Sotnia „Szare Wilki”, którą dowodził Petro Chamczuk, zaatakowała wioski Toustobaby, Zawadówkę i Korżowę. W pierwszej zginęły 73 osoby. Jedną trzecią wszystkich zabitych stanowiły dzieci do dwunastego roku życia.

31 grudnia/1 stycznia

W Uhryńkowcach (pow. Zaleszczyki) zabito ok. 150 Polaków.

Rok 1945

2 lutego

W Uściu Zielonym (pow. Buczacz) zginęło i zostało zabitych w walce 133 Polaków.

Sotnia „Szare Wilki” Petra Chamczuka zaatakowała Czerwonogród, zabijając co najmniej 55 osób. Wdarła się m.in. do tamtejszego klasztoru szarytek i zamordowała w nim dwie zakonnice. Część mieszkańców stawiła opór w ruinach średniowiecznego zamku.

5/6 lutego

W Baryszu (pow. Buczacz) zginęło ponad 100-135 Polaków, w tym część w walce z kureniem „Bystrego”.

12/13 lutego

W Puźnikach koło Czortkowa (do wojny w obrębie województwa tarnopolskiego) sotnia „Szare wilki” Chamczuka zamordowała co najmniej 50, a prawdopodobnie ok. 120 mieszkańców.

luty

Napady na polskie wioski w pasie od Lubaczowa po Sanok. W odwecie za jeden z nich polski oddział zaatakował zamieszkałą w większości przez Ukraińców wieś Pawłokoma. W trakcie tego ataku zginęło prawdopodobnie około 300 osób.

17 kwietnia

Atak UPA na wieś Wiązownica. Zginęło co najmniej 76 osób.

maj

Rajd sotni UPA „Wowky” po Lubelszczyźnie, w trakcie którego zabito kilkudziesięciu Polaków (m. in. w Borodycy), uznawany za epilog masowych antypolskich czystek. (PAP)

jkrz/ wus/