Cykl IPN pt. "Nie tylko Ulmowie": "Ukryli 18 Żydów"
"Ukryli 18 Żydów" to szósty odcinek cyklu filmowego IPN "Nie tylko Ulmowie", który jest już dostępny na kanale IPNtv. Opowiada o rodzinie Andrzejczyków, która ukrywała osiemnastu Żydów.
Film "Ukryli osiemnastu Żydów" przedstawia historię ośmioosobowej rodziny Franciszka i Stanisławy Andrzejczyków z miejscowości Czyżew – Sutki w pow. Wysokie Mazowieckie.
Jesienią 1942 r., gdy na Białostocczyźnie trwała masowa likwidacja gett, w domu Franciszka Andrzejczyka pojawili się trzej jego dobrzy znajomi: Judel Węgorz, mężczyzna o nazwisku Szczupakiewicz i mężczyzna nazywany Moniek, którzy starali się ocalić swoje życie. Poprosili rolnika, aby ten zgodził się ukryć w swoim gospodarstwie nie tylko ich, ale i innych zbiegów. Andrzejczyk udzielił im pomocy - zgodził się, by w jego domu ukryło się łącznie 18 osób.
Dla uciekinierów przygotowano dwa podziemne schrony – jeden pod domem, a drugi w stojącej blisko niego piwnicy na ziemniaki. "Piekliśmy ogromną ilość chleba, a żywność przygotowywaliśmy w ogromnych kotłach" - wspominała po latach jedna z córek małżeństwa.
Naukowcy oceniają, że Niemcy w czasie II wojnie światowej zamordowali za pomoc Żydom około tysiąca Polaków. Dzięki heroicznej działalności wielu mieszkańców Polski udało się uratować kilkadziesiąt tysięcy polskich obywateli pochodzenia żydowskiego.
20 marca 1943 r. w gospodarstwie zjawili się niemieccy żandarmi z posterunku w Czyżewie. Gdy rolnik zaprzeczył, że ukrywa Żydów, żandarmi rozpoczęli rewizję. W pewnym momencie jeden z nich oddał w kierunku Franciszka serię strzałów z pistoletu maszynowego, pozbawiając go życia. Wszyscy ukrywani Żydzi również zostali schwytani i zabici, a bliscy zamordowanego Franciszka dotkliwie pobici, obrabowano także ich dom z odzieży, obuwia i cennych przedmiotów. Z kolei wdowę i dzieci poinformowano, że ich cały majątek przechodzi na własność niemieckich władz okupacyjnych.
Kolejne odcinki prezentowane będą do końca maja w każdy piątek o godzinie 10.
Dr M. Szpytma: za jakąkolwiek pomoc udzielaną Żydom Polakom groziła kara śmierci
W komunikacie podkreślono, że "Instytut Pamięci Narodowej cyklem filmowym +Nie tylko Ulmowie+ oddaje hołd ofiarom Zagłady, a także Polakom, którzy stracili życie, by chronić życie swoich żydowskich współobywateli w okresie zbrodniczej okupacji niemieckiej na ziemiach polskich". "Dobitnym przykładem tego okrucieństwa była zbrodnia dokonana przez Niemców na dziewięcioosobowej Rodzinie Ulmów. 80. rocznicę tej zbrodni będziemy obchodzili 24 marca" - przypomniano.
Kolejne odcinki cyklu "Nie tylko Ulmowie" prezentowane będą do końca maja w każdy piątek o godzinie 10. Dotychczas opublikowano filmy: "Czerwone korale" o rodzinach Gądków, Kucharskich, Książków i Nowaków z Wolicy i Wierzbicy k. Miechowa, "Ukrywani uciekli, gospodarze zabici" o rodzinie Balawendrów z Zalesia k. Lubaczowa oraz "Bunkier pod łóżkiem" o rodzinie Kobylców z Michałkowic k. Katowic.
Naukowcy oceniają, że Niemcy w czasie II wojnie światowej zamordowali za pomoc Żydom około tysiąca Polaków. Dzięki heroicznej działalności wielu mieszkańców Polski udało się uratować kilkadziesiąt tysięcy polskich obywateli pochodzenia żydowskiego. (PAP)
Autorka: Anna Kruszyńska
akr/ dki/
