Reakcje polskiej emigracji i krajów zachodnich na wprowadzenie w Polsce stanu wojennego 13 grudnia 1981 r. są głównym tematem ekspozycji „Wasza solidarność – nasza wolność”, która została otwarta w środę w Warszawie.
Jak powiedział PAP Sławomir Łukasiewicz z lubelskiego Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej, współautor scenariusza wystawy „Wasza solidarność – nasza wolność”, ekspozycja przypomina dramatyczne wydarzenia z 13 grudnia 1981 r. w Polsce i przybliża reakcje Zachodu na decyzję o wprowadzeniu stanu wojennego. "Skupiamy się na polskiej emigracji politycznej po 1945 r., emigracji solidarnościowej i ludziach, którzy zostali odcięci od Polski samą decyzją o wprowadzeniu stanu wojennego i po 13 grudnia nie mogli wrócić do kraju. Zostawali we Francji, w Wielkiej Brytanii, w Niemczech, USA, Austrii i innych krajach" - wyjaśnił.
Łukasiewicz powiedział, że na wystawie pokazywane są unikalne zdjęcia m.in. z manifestacji solidarnościowych z Polakami w Londynie, Nowym Jorku i Paryżu. "W protest przeciwko decyzji o wprowadzeniu stanu wojennego angażowały się wybitne nazwiska, a apele do władz podpisali m.in. Leszek Kołakowski i Czesław Miłosz. Na ekspozycji pokazujemy np. zdjęcia manifestujących we Francji Andrzeja Seweryna i Jacka Kaczmarskiego, a także unikalną fotografię z grudnia 1981 r. przedstawiającą marsz modlitewny w Monachium, na której widoczny jest kard. Joseph Ratzinger".
Andrzej Seweryn, który w chwili ogłoszenia stanu wojennego był w Paryżu, przypomniał wiersz Ryszarda Krynickiego „I naprawdę nie wiedzieliśmy...”. "I naprawdę nie wiedzieliśmy, że tyle wozów bojowych/ można skierować przeciwko bezbronnym/ przeciwko nam, którzy byliśmy jeszcze dziećmi/ zbrojnymi jedynie w idee, o których uczono nas w szkołach/ i których w tych samych szkołach nas oduczano" - recytował.
Ekspozycję uzupełnia reprint „Rzeczypospolitej Polskiej” (organu prasowego rządu polskiego na emigracji) z lutego 1982 r. oraz nagranie programu telewizyjnego „Let Poland be Poland” z 31 stycznia 1982 r.
Prezes IPN Łukasz Kamiński uznał, że wystawa jest podsumowaniem działań instytutu w zakresie popularyzacji wiedzy o stanie wojennym. "Dalej chcemy jednak przypominać tę +piękną stronę+ tragicznych wydarzeń po 13 grudnia 1981 r." - tłumaczył nawiązując do okazanej Polakom przez Zachód pomocy.
Otwarciu ekspozycji towarzyszyła prezentacja nagrań archiwalnych z gali „Noel pour Solidarność” („Boże Narodzenie dla Solidarności”), którą 12 grudnia 1981 r. zorganizowało stowarzyszenie Solidarite France-Pologne oraz audycji Radia Wolna Europa. Wysłuchano fragmentów utworów Jacka Kaczmarskiego.
Andrzej Seweryn, który w chwili ogłoszenia stanu wojennego był w Paryżu, przypomniał wiersz Ryszarda Krynickiego „I naprawdę nie wiedzieliśmy...”. "I naprawdę nie wiedzieliśmy, że tyle wozów bojowych/ można skierować przeciwko bezbronnym/ przeciwko nam, którzy byliśmy jeszcze dziećmi/ zbrojnymi jedynie w idee, o których uczono nas w szkołach/ i których w tych samych szkołach nas oduczano" - recytował.
Aktor wspominał, że wieści z kraju, które przychodziły do Francji w 1981 r., np. o wypadkach bydgoskich, były ostrzeżeniem, że "coś się będzie złego działo". Po decyzji władz PRL z 13 grudnia polska emigracja spotkała się z przychylnym przyjęciem francuskiego społeczeństwa. W Paryżu powstał Komitet Solidarności, który poparły francuskie związki zawodowe. Z Polakami solidaryzowali się zarówno artyści, jak i zwykli obywatele. Wiece i manifestacje gromadziły tysiące osób. Organizowano dyskusje, koncerty oraz zbiórki darów i pieniędzy.
Były działacz Solidarności Mirosław Chojecki przypomniał, że ówczesny szef francuskich dzienników telewizyjnych Gabriel Meretik okazał się Polakom bardzo pomocny. "Meretik całą młodość spędził w Polsce; powrócił do Francji w 1968 r. (...). To, że Francuzi w sposób przychylny reagowali na wydarzenia w Polsce, zadzwięczamy w dużej mierze Gabrielowi. Znał on język polski, rozumiał, co się w Polsce dzieje" - tłumaczył.
O przeżyciach związanych z wprowadzeniem stanu wojennego opowiadali także inni byli opozycjoniści i działacze emigracyjni, m.in. Eugeniusz Smolar i Aleksander Zając.
Wystawę „Wasza solidarność – nasza wolność” przygotowało Biuro Edukacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Lublinie we współpracy z Biblioteką Polską w Londynie, Europejskim Centrum Solidarności i Instytutem Józefa Piłsudskiego w Ameryce. (PAP)
wmk/ hes/
