Wystawa „Droga Krzyżowa 1939-1947”
Blisko 30 płaskorzeźb w postaci barwionych sosnowych tablic poświęconych doświadczeniom deportowanych podczas wojny w głąb ZSRR, autorstwa prof. Stanisława Kulona można oglądać na wystawie "Droga Krzyżowa 1939–1947" w stołecznym Przystanku Historia IPN.
Wystawa została zorganizowana w związku z 76. rocznicą pierwszych deportacji Polaków w głąb Związku Sowieckiego, które rozpoczęły się 10 lutego 1940 r.
Prezentowane są na niej prace prof. Stanisława Kulona, który jako dziecko był jednym z deportowanych. W wieku 10 lat razem z rodzicami i rodzeństwem został wywieziony na Ural. Ciężkie warunki życia i katorżnicza praca przyczyniły się do śmierci jego rodziców i trójki rodzeństwa.
"Dziesiąty dzień lutego jest zawsze obchodzony jako symboliczny dzień pamięci o wywózkach Polaków w głąb ZSRR z lat 1940-41. Ideą wystawy jest jednak przede wszystkim opowiedzenie tych dziejów przez świadka, ponieważ najbardziej zapamiętujemy wiedzę o historii przekazaną przez jej bezpośrednich uczestników. I my z tą wiedzą o wywiezionych i ich późniejszych losach chcemy dotrzeć właśnie poprzez opowieść świadka przekazaną w tym przypadku za pośrednictwem sztuki" - mówił dyrektor Biura Edukacji Publicznej IPN Andrzej Zawistowski.
Stanisław Kulon po latach w sowieckich sierocińcach w 1946 r. wrócił do Polski razem z siostrą i bratem. Najpierw uczył się w Liceum Technik Plastycznych w Zakopanem, gdzie prof. Antoni Kenar odkrył w nim talent. Później studiował na Wydziale Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. W latach 1958-1966 był asystentem w pracowni prof. Ludwiki Nitschowej, a od 1988 do 2000 r. - profesorem Wydziału Rzeźby ASP.
Na wystawie można zobaczyć 28 płaskorzeźb w postaci barwionych sosnowych tablic, przedstawiających losy deportowanych Polaków. Prace poprzez nawiązanie do stacji Drogi Krzyżowej mają ukazywać drogę Polaków, którzy 10 lutego 1940 r. znaleźli się w pierwszej fali deportacji w głąb ZSRR.
"Płaskorzeźby odwołują się bezpośrednio do stacji drogi krzyżowej. Możemy na nich zobaczyć np. zesłańca, który pod bagnetami sowieckich żołnierzy bierze na plecy sosnową belkę, jego upadek czy postać kobiety, która chce pomóc mężczyźnie z trudem piłującemu pnie drzew. Jest to wszystko bardzo symboliczne" - opowiadała PAP Renata Bieniek z Przystanku Historia Centrum Edukacyjnego IPN.
Pracom towarzyszą grafiki dotyczące bezpośrednio rodziny artysty oraz tego, co stało się z jego rodzicami i rodzeństwem. Ukazują one losy rodziny przed wojną, jej wybuch i tragiczne koleje deportacji po powrót artysty wraz z dwojgiem ocalałego rodzeństwa do Polski.
"Wystawę otwiera rzeźba grajka wycinającego z drewna fujarkę stanowiąca odwołanie do czasów, kiedy artysta był małym chłopcem i pasł krowy w ramach swoich obowiązków domowych. To odniesienie do szczęśliwego życia, kiedy rodzina była pełna i wiodła spokojne życie. Ekspozycję zamyka grafika dzieci powracających do Polski. Klamrę stanowi znów postać chłopca, który siedzi pod kapliczką na pniu i wycina z drewna fujarkę" - podkreśliła Bieniek.
Oprócz płaskorzeźb na ekspozycji można zobaczyć kilka rzeźb artysty, które przedstawiają m.in. wizerunki matek-sybiraczek oraz Matkę Boską.
"Dziesiąty dzień lutego jest zawsze obchodzony jako symboliczny dzień pamięci o wywózkach Polaków w głąb ZSRR z lat 1940-41. Ideą wystawy jest jednak przede wszystkim opowiedzenie tych dziejów przez świadka, ponieważ najbardziej zapamiętujemy wiedzę o historii przekazaną przez jej bezpośrednich uczestników. I my z tą wiedzą o wywiezionych i ich późniejszych losach chcemy dotrzeć właśnie poprzez opowieść świadka przekazaną w tym przypadku za pośrednictwem sztuki" - dodał dyrektor Biura Edukacji Publicznej IPN Andrzej Zawistowski.
Podczas II wojny światowej Związek Sowiecki przeprowadził cztery wielki akcje deportacyjne polskich obywateli. Nocą z 9 na 10 lutego 1940 r. na rozkaz Moskwy z Polski wywieziono pierwszych 140 tys. osób - głównie rodziny wojskowych, urzędników, pracowników służby leśnej i kolei ze wschodniej części kraju.
Jedna trzecia deportowanych trafiła na północ europejskiej części Rosji, do obwodu archangielskiego i Komijskiej ASRS, wielu przesiedlono do Kraju Krasnojarskiego i obwodu omskiego na Syberii. Łącznie Sowieci przeprowadzili cztery deportacje - drugą z 12/13 kwietnia 1940 r., trzecią z 28/29 czerwca 1940 r., a czwartą - w maju 1941 r.
Wystawa "Droga Krzyżowa 1939–1947" będzie czynna do 29 lutego. (PAP)
akn/ agz/
