Pacyfikacja Kopalni Węgla Kamiennego Wujek. Katowice, 16.12.1981. Fot. PAP/M. Janicki
16 grudnia – w 40. rocznicę pacyfikacji katowickiej kopalni Wujek – pielęgnujące pamięć o tamtych wydarzeniach Śląskie Centrum Wolności i Solidarności (ŚCWiS) otworzy nową wystawę stałą. Będzie to jedno z wielu wydarzeń w ramach zaplanowanych na grudzień rocznicowych obchodów.
Dzięki zrealizowanej w minionych 16 miesiącach przebudowie, Centrum powiększyło się do ponad 1,1 tys. metrów kwadratowych, udostępniając dwa kolejne poziomy. Miesiąc przed otwarciem wystawy trwają ostatnie prace, m.in. testy uzupełniających ekspozycję multimediów.
„Wystawa jest bardzo mocno scenograficzna. Znajdą się na niej liczne obiekty związane z grudniowym strajkiem w kopalni Wujek, a także np. pamiątki po zastrzelonych 16 grudnia górnikach” – mówił dyrektor Centrum Robert Ciupa.
Nowa wystawa mieści się nie tylko – jak dawna ekspozycja – na parterze dawnego magazynu odzieżowego kopalni Wujek, ale też na poddaszu oraz w podziemiach. To właśnie z rampy ówczesnego magazynu 16 grudnia 1981 r. padły strzały do strajkujących. Rampa będzie odpowiednio wyeksponowana, jako świadek popełnionej 40 lat temu zbrodni. Największym eksponatem na wystawie będzie czołg T-55.
Wujek ’81. „Gorsi niż hitlerowcy”
„Wystawa jest bardzo mocno scenograficzna. Znajdą się na niej liczne obiekty związane z grudniowym strajkiem w kopalni Wujek, a także np. pamiątki po zastrzelonych 16 grudnia górnikach” – mówił podczas poniedziałkowej konferencji prasowej w Katowicach dyrektor Centrum Robert Ciupa.
Nowa wystawa przybliża nie tylko okoliczności tragedii Wujka, ale także historię PRL-u - przede wszystkim działalność opozycji demokratycznej, m.in. powstanie NSZZ Solidarność, wizyty Jana Pawła II, strajki, stan wojenny, pacyfikację Wujka i jej efekty oraz przebieg sądowych procesów, w których sądzeni byli sprawcy tej zbrodni.
„Naszą wystawą chcemy zaangażować młodych ludzi, którzy obejrzą ekspozycję - aby poczuli oni emocje tamtych czasów, przede wszystkim stanu wojennego” – tłumaczył dyrektor, podkreślając, że górniczy protest sprzed 40 lat był walką o godność człowieka, w obronie takich wartości jak wolność i solidarność, za które górnicy oddali życie.
„Naszą wystawą chcemy zaangażować młodych ludzi, którzy obejrzą ekspozycję - aby poczuli oni emocje tamtych czasów, przede wszystkim stanu wojennego” – tłumaczył dyrektor, podkreślając, że górniczy protest sprzed 40 lat był walką o godność człowieka, w obronie takich wartości jak wolność i solidarność, za które górnicy oddali życie.
Prof. Antoni Dudek: pacyfikacja Kopalni Wujek miała zastraszyć społeczeństwo
Zaplanowana na 16 grudnia przed południem inauguracja nowej ekspozycji będzie jednym z głównych wydarzeń rocznicowych obchodów. Po otwarciu wystawy uczestnicy obchodów wezmą udział we mszy św. w katowickim kościele pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża Świętego. Po nabożeństwie odbędą się uroczystości przy Krzyżu - Pomniku Poległych Górników, z udziałem przedstawicieli władz. Natomiast punktualnie o 11.00 o największej zbrodni stanu wojennego przypomną w Katowicach syreny alarmowe.
Cykl organizowanych przez Śląskie Centrum Wolności i Solidarności grudniowych uroczystości rocznicowych rozpocznie 11 grudnia Bieg Dziewięciu Górników, z udziałem około pół tysiąca uczestników, którzy pokonają symboliczne 9 kilometrów. Natomiast 16 grudnia, w rocznicę pacyfikacji kopalni, w podobnym młodzieżowym biegu weźmie udział ponad 700 uczniów z 70 śląskich szkół.
Na 13 grudnia zaplanowano, organizowaną wspólnie z IPN, konferencję naukową „Stan wojenny w woj. katowickim”, zaś 15 grudnia w siedzibie NOSPR odbędzie się uroczysty koncert, podczas którego po raz pierwszy zabrzmi skomponowany przez Piotra Mossa tren poświęcony dziewięciu górnikom, którzy zginęli od milicyjnych kul.
Na 13 grudnia zaplanowano, organizowaną wspólnie z Instytutem Pamięci Narodowej, konferencję naukową „Stan wojenny w woj. katowickim”, zaś 15 grudnia – w przeddzień 40. rocznicy tragedii – w siedzibie Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia odbędzie się uroczysty koncert, podczas którego po raz pierwszy zabrzmi skomponowany przez Piotra Mossa tren poświęcony dziewięciu górnikom, którzy zginęli od milicyjnych kul.
Jak poinformowano podczas poniedziałkowej konferencji prasowej, w obchody ważnej dla Śląska rocznicy włączy się także GKS Katowice. W listopadzie i grudniu ten wielosekcyjny klub, w ramach kampanii informacyjnej, będzie przypominał o wydarzeniach sprzed 40 lat. Okazją do uczczenia pamięci zmarłych górników będą grane u siebie mecze piłkarskiej, siatkarskiej i hokejowej drużyny GKS-u. Wybranym spotkaniom towarzyszyć będzie szczególna oprawa.
Częścią obchodów 40. rocznicy pacyfikacji kopalni są również liczne działania edukacyjne. We współpracy z IPN, Centrum przygotowało wystawy "Kopalnia strajkuje... Strajk i pacyfikacja kopalni Wujek 13-16 grudnia 1981 r." oraz "Stan wojenny 1981-1983", od września prezentowane w szkołach woj. śląskiego.
„Zbliżająca się rocznica jest bardzo ważna dla naszego miasta, stąd klub włącza się w jej obchody. Szanując rangę wydarzenia, zdecydowaliśmy m.in. że nasza drużyna hokejowa wystąpi w turnieju finałowym Pucharu Polski w specjalnych strojach, które przypomną o tragicznej rocznicy” - zapowiedział prezes klubu Marek Szczerbowski, który w poniedziałek oficjalnie przekazał taką specjalną koszulkę z napisem „Pamiętamy” dyrektorowi ŚCWiS.
Powstał mural upamiętniający górników z Wujka
Częścią obchodów 40. rocznicy pacyfikacji kopalni są również liczne działania edukacyjne. We współpracy z IPN, Centrum przygotowało wystawy "Kopalnia strajkuje... Strajk i pacyfikacja kopalni Wujek 13-16 grudnia 1981 r." oraz "Stan wojenny 1981-1983", od września prezentowane w szkołach woj. śląskiego.
Do szkół w regionie trafi także 250 kompletów plansz edukacyjnych dotyczących pacyfikacji kopalni Wujek, zaś wspólnie ze Śląskim Kuratorem Oświaty realizowany jest adresowany do uczniów i nauczycieli projekt „Gdy gaśnie pamięć ludzka, dalej mówią kamienie – 13 grudnia 1981 - Pamiętamy!”.
Protest w kopalni Wujek rozpoczął się po wprowadzeniu stanu wojennego, na wieść o zatrzymaniu szefa zakładowej Solidarności Jana Ludwiczaka. W wyniku pacyfikacji kopalni przez siły milicyjne 16 grudnia 1981 r. zginęli: Józef Czekalski, Krzysztof Giza, Ryszard Gzik, Bogusław Kopczak, Zenon Zając, Zbigniew Wilk, Andrzej Pełka, Jan Stawisiński i Joachim Gnida.
Ponadto w grudniu ukaże się komiks pt. „Dziewięciu z Wujka” z rysunkami Marka Turka oraz wydana w nakładzie 500 egzemplarzy publikacja pokonferencyjna „Świat wobec stanu wojennego” pod redakcją dr. Łukasza Kamińskiego. Zamieszczono w niej teksty kilkunastu naukowców z całego świata, dotyczące m.in. reakcji społeczeństw i władz państw na wprowadzenie stanu wojennego w Polsce i pacyfikację Wujka.
Protest w kopalni Wujek rozpoczął się po wprowadzeniu stanu wojennego, na wieść o zatrzymaniu szefa zakładowej Solidarności Jana Ludwiczaka. W wyniku pacyfikacji kopalni przez siły milicyjne 16 grudnia 1981 r. zginęli: Józef Czekalski, Krzysztof Giza, Ryszard Gzik, Bogusław Kopczak, Zenon Zając, Zbigniew Wilk, Andrzej Pełka, Jan Stawisiński i Joachim Gnida. 23 górników zostało rannych od kul, a wielu odniosło lżejsze obrażenia.(PAP)
autor: Marek Błoński
mab/ dki/
