Kalendarz historyczny
13 października
-
Pierwsza próba zamordowania ks. Jerzego Popiełuszki, który wracał samochodem z Gdańska z kościoła św. Brygidy do Warszawy – w okolicach Olsztynka funkcjonariusze MSW, przyszli mordercy księdza, planowali spowodować wypadek, rzucając kamieniem w przednią szybę jadącego samochodu.
-
Urodził się Maciej Kamieński, polski kompozytor i pedagog słowackiego pochodzenia.
-
W wyborach parlamentarnych zwyciężyła Zjednoczona Prawica, zdobywając 43,59 proc. głosów i uzyskując 235 mandatów poselskich. Frekwencja wyniosła 61,74 proc. – wzięło w nich udział 18 mln 678 tys. 457 Polaków. Była to najwyższa frekwencja w historii wolnych wyborów parlamentarnych w latach 1991–2019.
-
W Warszawie zmarł Andrzej Kopiczyński, aktor, związany z warszawskim Teatrem Kwadrat; wielką popularność przyniosła mu rola inżyniera Stefana Karwowskiego w serialu „Czterdziestolatek” i „Czterdziestolatek 20 lat później”, zagrał również w filmach „Jarzębina czerwona”, „Kopernik” i „Znachor”.
-
W warszawskim Teatrze Wielkim–Operze Narodowej odbyła się polska premiera filmu „Karol – papież, który pozostał człowiekiem” w reżyserii Giacomo Battiato.
-
W Warszawie zmarł Janusz Szpotański, filolog, z zamiłowania szachista; autor satyrycznych wierszy i poematów wyśmiewających rzeczywistość PRL-u; za napisanie satyrycznej opery „Cisi i gęgacze, czyli Bal u Prezydenta” skazany został na trzy lata więzienia.
-
W Zakopanem zmarł gen. Mieczysław Boruta-Spiechowicz, generał WP, dowódca 5. Dywizji Piechoty Armii Polskiej w Związku Sowieckim (1941–1942), następnie dowódca I Korpusu Polskiego w Wielkiej Brytanii (1943–1945); jeden z założycieli w 1977 r. Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROPCiO).
-
W Polsce odbyły się wybory do Sejmu PRL.
-
Stan wojenny: w czasie manifestacji w Nowej Hucie zastrzelony został przez SB Bogdan Włosik, 20-letni uczeń technikum.
-
Na rozgrywanych we Wrocławiu XIII Mistrzostwach Europy reprezentacja polskich koszykarzy zdobyła tytuł wicemistrzowski, przegrywając w finale z ZSRS 45:61.
-
Premiera filmu „Pożegnania” w reżyserii Wojciecha Jerzego Hasa.
-
Premier Józef Cyrankiewicz wydał zarządzenie dotyczące zaprzestania gromadzenia przez działy personalne poufnych informacji na temat pracowników.
-
W Warszawie w Domu Harcerza na Targówku powstał dziecięco-młodzieżowy zespół artystyczny „Gawęda”.
-
W Krakowie, na mocy wyroku Najwyższego Trybunału Narodowego, został powieszony hitlerowski zbrodniarz wojenny, komendant obozu koncentracyjnego w Płaszowie, likwidator gett żydowskich w Krakowie i Tarnowie, Amon Göth. Esesman został sportretowany przez Ralpha Fiennesa w oscarowym filmie Spielberga „Lista Shindlera”. Do końca procesu zaprzeczał postawionym zarzutom. Jego ostatnie słowa brzmiały „Heil Hitler”.
-
W Moskwie odbyły się rozmowy z udziałem władz sowieckich, brytyjskiego premiera Winstona Churchilla, premiera Stanisława Mikołajczyka i przedstawicieli PKWN.
-
W Nowym Targu urodził się Jan Kanty Pawluśkiewicz, kompozytor, twórca muzyki filmowej i teatralnej; współzałożyciel grupy muzycznej Anawa, związany m.in. z Piwnicą Pod Baranami, Teatrem STU, Teatrem Narodowym i Teatrem Powszechnym w Warszawie.
-
Początek deportacji do niemieckiego obozu zagłady w Treblince 20 tys. Żydów z getta w Piotrkowie Trybunalskim.
-
W Warszawie powstała Narodowa Organizacja Wojskowa, konspiracyjna formacja Stronnictwa Narodowego.
-
W Wenecji zmarł Władysław Zygmunt Belina-Prażmowski, jeden z twórców kawalerii legionowej, bohater wojny polsko-bolszewickiej; w II Rzeczypospolitej był m.in. prezydentem Krakowa i wojewodą lwowskim.
-
W Poznaniu zmarł Kazimierz Nowak, podróżnik, reporter, fotograf.
-
W Toruniu urodził się Jan Jagielski, współzałożyciel Społecznego Komitetu Opieki nad Cmentarzami i Zabytkami Kultury Żydowskiej, pracownik ŻIH; autor wielu publikacji o zabytkach żydowskich Warszawy oraz o warszawskim getcie.
-
Marian Zyndram-Kościałkowski objął funkcję premiera RP.
-
W warszawskiej Cytadeli doszło do wybuchu prochowni, w wyniku którego śmierć poniosło 28 osób, a kilkadziesiąt zostało rannych; o dokonanie zamachu oskarżono dwóch oficerów komunistów: Walerego Bagińskiego i Antoniego Wieczorkiewicza; obaj skazani zostali na karę śmierci, zamienioną następnie na dożywotnie więzienie.
-
Powstała Rzeczpospolita Zakopiańska, przejściowy twór państwowy istniejący przez 35 dni, od 13 października do 16 listopada 1918, na terenie Zakopanego i okolic. 7 października 1918 Rada Regencyjna w Warszawie proklamowała utworzenie niepodległego państwa polskiego. Jednak to Zakopane okazało się pierwszym miejscem na ziemiach polskich, gdzie ludność zdecydowała się otwarcie wypowiedzieć posłuszeństwo władzom zaborczym.
-
W Warszawie założono Prywatne Kursy Handlowe Męskie Augusta Zielińskiego; późniejsza Szkoła Główna Handlowa.
-
W Wilnie odbyło się pierwsze posiedzenie Towarzystwa Filomatów.
-
W Krzemieńcu z inicjatywy wybitnego przedstawiciela oświecenia Tadeusza Czackiego otwarto słynne liceum, nazywane „Atenami Wołyńskimi”.
-
W Kosmowie w Wielkopolsce urodził się Stefan Garczyński – poeta epoki romantyzmu, uczestnik Powstania Listopadowego.
-
Konfederacja barska uchwaliła akt detronizacji króla Stanisława Augusta Poniatowskiego i ogłosiła bezkrólewie.
-
W Gdańsku zmarł arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski Michał Radziejowski.
-
Na rozkaz króla Francji Filipa Pięknego aresztowano francuskich templariuszy; w 1312 r. zakon został rozwiązany, a jego dobra uległy konfiskacie.
-
Książę Leszek Czarny pokonał wojska litewsko-jaćwieskie w bitwie nad Narwią.